میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

در سال 1961 ، شرکت مکدانل جنگنده F-4B جدید خود را که از ایالات متحده عازم پاریس جهت شرکت در پنجاهمین دوره نمایشگاه هوایی این شهر بود، به منظور توقف برای سوخت گیری از عمد در پایگاه یویلتن متعلق به ناوگان بازوی هوایی (هوادریا) بریتانیا فرود آورد تا جرقه دلبستگی به فانتوم را در دل افسران نیروی دریایی بزند.اما ریشه اصلی علاقه بریتانیا به فانتوم به پروژه جنگنده بمب افکن عمود پرواز P.1154 که توسط نیروی هوایی و دریایی این کشور پیگیری میشد بر می گردد.با وجود موفقیت های اولیه این پروژه انقلابی ، اما نیروی دریایی به تدریج شروع به انتفاد از طراحی محفظه احتراق - که ادعا میشد حرارت ایجاد شده توسط آن میتواند به سطح عرشه ناوهای هواپیمابر آسیب بزند -  و اثربخشی آن در صحنه نبرد کرد.اما دلیل اصلی این مخالفت و علاقه به فانتوم آن بود که در صورت عملیاتی شدن یک هواپیمای عمود پرواز ، نیروی دریایی دیگر نمی توانست توجیهی برای در خدمت داشتن ناوهای هواپیمابر بزرگ مثل HMS ایگل یا HMS آرک رویال پیدا کند و باید به سمت ناوهای هواپیمابر کوچک تر می رفت.هنگامی که وزیر دفاع ، دنیس هیلی نظر افسران نیروی دریایی در خصوص پروژه جنگنده عمود پرواز را پذیرفت و به بالا رفتن روزافزون هزینه پروژه اشاره کرد، کارکنان هوادریا به وی اطمینان دادند که فانتوم می تواند کاملاً از پس ماموریت های دفاع هوایی برای نیروی دریایی و بمباران و پشتیبانی برای نیروی هوایی بربیاید.سر انجام در ژوئیه 1964 ، دولت نظر نیروی دریایی مبنی بر سفارش یک نمونه اختصاصی بر اساس مدل F-4J با یک سری تغییرات را پذیرفت و متعاقباً سفارش دو فروند پیش نمونه F-4K را به به مکدانل داد.اصلی ترین تفاوت این بین دو ، جایگزینی موتور توربوفن Spey 202  ساخت رولز رویس انگلستان بود که ادعا میشد علاوه بر 25 درصد تراست بیشتر نسبت به موتور توربوجت J79 که نیاز اصلی نیروی دریایی به دلیل طول کم عرشه ناوهای هواپیمابرش جهت برخواستن بود، مصرف سوخت کمتر و برد بیشتری برای فانتوم های انگلیسی به ارمغان می آورد.در 27 ژوئن 1967 ، نخستین پیش نمونه با نام YF-4K و کد XT595 اولین پرواز خود را به خلبانی جو دوبرونسکی (خلبان آزمایشگر) در تاسیسات مکدانل انجام داد.

دو فروند F-4K در سالهای اول ورود به خدمت
 

اما با رسیدن به مرحله نصب موتور ، مشکلات شروع شد ؛ اندازه دو موتور با هم همخوانی نداشت و این به معنای تغییر در طراحی کل سازه بود.در این طراحی طول کلی بدنه افزایش یافت ، محفظه موتور جادارتر شده و ورودی هوا 20 درصد بزرگتر شد.بدین ترتیب تقریباً تمامی ویژگی های مثبت این موتور با بزرگ تر شدن هواپیما تبدیل به نقاط ضعف شد.علاوه بر آن ، به دلیل کوچک بودن عرشه ناوهای بریتانیایی نسبت به آمریکایی ، ارابه فرود دماغه مجدداً طراحی شده و به ارتفاع آن اضافه شد تا بتواند با بالا بردن دماغه ، زاویه حمله لازم برای برخاست از عرشه را فراهم کند.همچنین این نمونه دارای یک لایه مرزی بهینه شده روی بالها بود که کمک می کرد هواپیما با سرعت کمتری عملیات تقرب و فرود را انجام دهد.هر چند تست های F-4J مدت ها پیش تمام شده بود اما نصب موتور های جدید ، تغییرات در بالها و ورودی هوا نیازمند ایجاد یک سری تست ها برای سنج ویژگی های هواپیما بود.در این آزمایش ها مشخص شد که موتورهای جدید باعث افزایش قابل توجه شتاب و کاهش مصرف سوخت در ارتفاع پایین شده و از طرفی همین شاخص ها در ارتفاع بالا بر عکس می شدند.تیمی از رولز رویس سعی در رفع ایرادات موتور داشتند که بخشی از آن دو سال بعد در نمونه MK.202 رفع شد اما هیچ چیز نمی توانست دست بردن در طراحی F-4J و از هم پاشیدن شاکله آن را جبران کند.همه پذیرفتند که حتی با وجود موتورهای بهبود یافته ، F-4K  حداکثر 1.9 ماخ در ارتفاع بالا در مقایسه با 2.1 ماخ در F-4J می تواند سرعت بگیرد.هر چند حداکثر سرعت آنچنان مسئله مهمی نبود و موتورهای رولز رویس کمبود سرعت را با عملکرد بهتر در ارتفاع پایین و کاهش مصرف سوخت ( که حدود 15 درصد به برد عملیاتی هواپیما اضافه کرده بود ) جبران می کردند.حالا نیروی دریایی می توانست فانتوم هایش را از عرشه ناوهای هواپیمابر کوچکش پرواز دهد ؛ هر چند این مسئله باعث میشد مجبور باشند بیشتر عملیات های بمباران را در ارتفاع پایین انجام دهند.با تولید دومین پیش نمونه ، آزمایش ها در پایگاه هوایی ادواردز و پایگاه هوادریای پاتوکسنت ادامه پیدا کرد.سومین پیش نمونه نیز با کد XT597 به ناهواپیمابر ساراتوگا فرستاده شد ؛ این اولین فانتومی بود که سال بعد به اسکادران تست بوسکوم نیروی هوایی سلطنتی تحویل داده شد.پس از طی کردن تمرینات نشست و برخواست در عرشه شبیه سازی شده در بدفورد، دو فروند فانتوم در ناوهواپیمابر HMS ایگل جهت تست در شرایط واقعی مستقر شدند.

تیکاف F-4K از عرشه ناوهواپیمابر آرک رویال از دو زاویه متفاوت

با توجه به تجربه نشست و برخواست F-4K از ناوهواپیمابر ساراتوگای نیروی دریایی ایالات متحده، فرماندهان نیروی دریایی میدانستند که حرارت ایجاد شده توسط موتورهای Spey رولز رویس می تواند باعث آسیب شدید به سطح عرشه و حتی ایجاد گودالی در آن پس از هر پرواز شود.بنابراین علاوه بر تقویت بخش های پشت منجنیق با صفحات فولادی قوی تر ، شیلنگ های آب پاشی تعبیه شد تا پس از هر برخاست سطح عرشه را خنک کند.مهندسان مکدانل مجبور شدند سطح زیرین بدنه و قلاب درگیرشونده با عرشه (آرستینگ هوک) را مقاوم سازی کرده و طراحی لبه حمله ، فلپ ها و تثبیت کننده ها را نیز تغییر داده و بزرگتر کنند تا بتوانند به نرخ نزول 24 پا در ثانیه که 8 درصد نسبت به نمونه اصلی یعنی F-4J کم تر بود برسند.دیگر تفاوت بین این دو در رادار بود.شرکت فراتی طبق طرح مشارکت در تولید، رادار AWG-10 را با یک سری تغییرات تحت لیسانس وستینگ هاوس به نام AWG-11 تولید کرد.همینطور یک پنل جدید به نام SPD یا دستگاه تعیین موقعیت استیک هواپیما نیز در قسمت پایین نشان دهنده ها نصب شد.خلبان پیش از تیکاف این دکمه را فشرده و این دستگاه با توجه به میزان سوخت ، مهمات و تعادل هواپیما ، میزانی که باید استیک (فرامین کنترلی) را به عقب برده و نگه دارد تا خلبان بتواند با زاویه مناسبی پرواز کند مشخص می کرد.تسلیحات انتخاب شده تفاوت خاصی با رنج تسلیحاتی فانتوم های آمریکایی نداشت و شامل موشک های هدایت راداری AIM-7E-2 اسپارو و گرمایاب AIM-9G سایدویندر و غلاف توپ SUU-23 جهت درگیری های هوایی و انواع مهمات هوا به زمین آمریکایی به اضافه راکت اندازهای سری SNEB ساخت ماترای فرانسه میشد.هر چند بعدها موشک میان برد اسکای فلش ساخت صنایع هوافضای بریتانیا و مدل های جدیدتر اسپارو و سایدویندر (شامل مدل آل اسپکت L) نیز به طیف تسلیحات فانتوم های نیروی هوایی اضافه شد که به عمر اشباح دریانورد قد نداد.گفته میشد رادار پالس AWG-10 نصب شده بر روی F-4K می تواند یک هواپیما با سطح مقطع 5 متر مربع را از فاصله بیش از 100 کیلومتری شناسایی کند.

اشباح شبه جزیره در دوره خدمت کوتاه خود بیشتر نقش دفاع هوایی داشتند

با وجود این که فانتوم یک جنگنده کاملاً آمریکایی بود، به دلیل اتحاد ویژه ای که بین این دو کشور وجود داشت اجازه داده شد تا 50 درصد F-4K تولید یا مونتاژ بریتانیا باشد.از جمله می توان به ساخت بخش های عقب بدنه توسط شرکت هواپیماسازی بریتانیا (BAC) ، قسمت های بیرونی بالها توسط تاسیسات شرکت برادران شورت در بلفاست (شمال ایرلند) ، تولید رادار AN/AWG-10 توسط شرکت فراتی و بیش از 30 مورد قطعات مختلف دیگر توسط توسط شرکت های بریتانیایی اشاره کرد.در ابتدا نیروی دریایی اعلام کرد به 143 فروند F-4K نیاز دارد اما به دلیل مشکلات اقتصادی این رقم ابتدا به 137 ، سپس 110 و بالاخره 50 فروند کاهش یافت ؛ دولت اعتقاد داشت با توجه به تعهدات بین المللی بریتانیا در خاورمیانه و شرق آسیا و همچنین سطح تهدیدات ، ناوهای هواپیمابر عناصری ناپایدار و آسیب پذیر در صحنه جنگ هستند.به همین دلیل 14 فروند مازاد از نمونه سفارشی نیروی دریایی به نیروی هوایی تحویل داده شد.اولین فانتوم در ژوئن 1968 به هوادریا تحویل داده شد و با تشکیل یک اسکادران آموزشی ، وظیفه تعلیم خلبانان نیروی دریایی برای پرواز با F-4K را بر عهده گرفت.اما مدتی پس از تحویل همه فانتوم ها که 33 فروند آن نصیب نیروی دریایی و مابقی تحویل نیروی هوایی شدند ، برنامه تجهیز ناوهواپیمابر HMS ایگل به دلیل ضعف طراحی و نبود بودجه مورد نیاز برای به روزرسانی آن لغو شد و تنها ناوهواپیمابر مجهز به فانتوم همان HMS آرک رویال باقی ماند.مشکلات اقتصادی باعث لغو طرح ساخت دو ناوهواپیمابر مدرن با توانایی پذیرش F-4K شد و با توجه به فرسوده شدن آرک رویال ، در سال 1978 تمامی فانتوم های نیروی دریایی به نیروی هوایی سلطنتی منتقل شدند و داستان کوتاه و تلخ اشباح دریانورد پایان یافت.در این بازه ده ساله ، هواپیمای F-4K جز در یک سری رزمایش و تمرینات معمول در هیچ درگیری خاصی شرکت نکردند و بیشتر به عنوان یک یگان آلرت متحرک جهت دفاع از منافع بریتانیا به کار می رفتند که البته در همین مدت کوتاه 12 فروند آن سقوط کرد.

ناهواپیمابر آرک رویال (چپ) و نورفولک از کلاس نیتیمز (راست) ؛ به تفاوت ابعاد عرشه پروازی دقت کنید