میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

یكی از عملیات های مهم نیروی هوائی عراق در مراحل پایانی جنگ با ایران ، حمله به نیروگاه تولید برق نكاء در كنار دریای خزر بود است . این عملیات كه بدون تعصب باید آن را یكی از موفق ترین عملیات برون مرزی نیروی هوائی عراق در عمق خاك ایران دانست تا كنون در داخل كشورمان كمتر مورد توجه قرار گرفته ( شاید هم اصلا نگرفته ) و دارای ویژگی هایی است كه شاید تاكنون بدان پرداخته نشده باشد. نكته مهم و جالب این است كه این مقاله عینا از دید طرف مقابل نوشته شده و حاوی نكات فنی جالبی است تا آنجاكه به نظر می رسد كه نگارنده این مقاله ، نزدیك به ماجرا بوده و با دقت به شرح عملیات پرداخته است . این مقاله بدون هیچ دخل و تصرفی عینا تقدیم دوستان می گردد. فقط دوستان فراموش نفرمایند كه صحت مطالب قید شده در مقاله بر عهده اینجانب نبوده و صرفا مترجم آن بوده ام . البته در ادامه در پست دیگری خسارات وارده به نیروگاه در این عملیات از منظر ایران بیان خواهد شد . 


بال های عقابان نیروی هوائی عراق بر فراز دریای خزر 

سال های زیادی از این عملیات جنگی گذشته است . سال هایی كه جنگجویان عراقی درآن آرامش نداشتند و شرایط بوجود آمده آنان را مجبور به حضور در نبردهای دیگری نمود در حالیكه آنان برای حمایت وطن و سربلندی تاریخ كشور و مردمشان با جان و خون و جوانانشان بهای آن را پرداختند. ما درحالی این گونه حوادث تاریخی را فراموش می كنیم كه سایر كشورها حتی برای داشتن یك سطر از آن تاریخ حسرت می خورند . تاریخ هرگز سطرهای خود را دو بار نخواهد نوشت مگر بدست مردانی كه مادرانشان دیگر همچون انها را نخواهد زایید . مردانی كه بال هایشان از غرب تا دورترین نقاط در شرق و جنوب بر روی دریای سرخ و خلیج (ع ر ب ی) فارس و تنگه هرمز و دریای مازندران سایه افكند ، با بالهایشان به سمت خورشید ، به سمت بزرگی و به سمتی بدون بازگشت پرواز كردند ... اما آنها بازگشتند ، با پیروزی های بزرگی كه زبان و قلم از توصیف آنها و توصیف آنچه كه ماورای آنها از عقابان ( خلبانان ) گرفته تا فرماندهی و ستاد كه این پیروزی ها را تدوین و ترسیم نمودند عاجز است . 
  

یك جنگنده میراز عراقی از نوع EQ-4

نیروی هوائی عراق با استفاده از جنگنده های Mirage F-1 به صورت پیوسته و بدون درنگ حملات سنگینی را به اهداف دریائی ایران در عمق خلیج فارس مثل جزیره لاوان و سیری كه به شدت از سوی ایران محافت می شدند انجام می داد . اما ایران مدعی بود كه هواپیماهای عراقی با استفاده از فرودگاه های كشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و سوختگیری مجدد دست به چنین عملیاتی می زند. در پاسخ به ادعاهای ایران در این زمینه ، فرماندهی عالی ارتش عراق از طراحان و دستگاه های اطلاعاتی خود درخواست نمود تا اهداف راهبردی را در عمق خاك ایران شناسائی نمایند كه حتی از مسافت دو جزیره سیری و لاوان هم دورتر باشد. در این راستا طرح حمله به نیروگاه برق حرارتی نكا واقع در سواحل دریای مازندران در دستور كار قرار گرفت در حالیكه تنها 40 كیلومتر با اتحاد جماهیر شوروی سابق فاصله داشت . 


موقعیت نیروگاه نكا :

نیروگاه نكا یك نیروگاه حرارتی و گازی است كه قادر به تولید 2000 مگاوات برق بوده و از این روی یكی از مهمترین و بزرگترین نیروگاه های تولید برق در خاورمیانه به شمار می رفت كه طبق گزارشات اطلاعاتی بدست آمده ، برق تهران و تاسیسات مجتمع پارچین برای تولید سلاح شیمیائی و سایر تاسیسات نظامی را تامین می نمود . این نیروگاه در دریای مازندران و در مختصات WGS84: 36° 39′ 3″ N, 53° 17′ 57″ E واقع شده بود .

گزارشات نهادهای اطلاعاتی :

اطلاعات بدست آمده در مورد نیروگاه نكا توسط سازمان اطلاعات نظامی ارتش عراق ، از سوی كارشناسان نفتی و برقی عراق نیز مورد بررسی و اهمیت حیاتی و تاثیر مهم این نیروگاه بر روی چرخه تولید برق ایران مورد تائید و تاكید قرار گرفت. از این روی فرمانی از فرماندهی كل ارتش عراق صادر و ضرورت انجام یك حمله هوائی و انهدام دیگ های بخار و توربین های تولید برق و در نتیجه تعطیلی نیروگاه مزبور برای زمانی هر چه طولانی تر مورد تاكید قرار گرفت . 


آمادگی برای حمله :

همانگونه كه قبلا هم اشاره كردیم ، نیروگاه نكا در كنار دریای مازندران و بر روی خط ساحلی قرار داشت . لذا برای رسیدن به آن می بایست پروازی به طول 1200 كیلومتر از پایگاه هوائی در عراق تا نیروگاه نكا و  از میان رشته كوه ها و دشت ها به صورت افزایش و كاهش ارتفاع ( به تناوب ) صورت می گرفت تا اصل غافلگیری رعایت شود. بدون تردید چنین هدفی با این درجه از اهمیت و بزرگی توسط ایران به خوبی پدافند می شده است .  

از این روی خلبانان تمرینات سنگینی را روی اهداف و شرایط جغرافیائی شبیه سازی شده بر روی كوهها و بر فراز دریاچه ثرثار و نیز انجام عملیات سوختگیری هوائی در ارتفاع كمتر از 100 متری اجراء نموده و توانستند هدف شبیه سازی شده را پس از پرواز در میان دشت ها و ارتفاعات و نیز سوختگیری در شرایط فوق الذكر و با حداكثر توان حمل سوخت و مهمات و در شرایطی كه این حجم سوخت و مهمات قدرت مانور هواپیما را به شدت كاهش می دهد ، در میدان تیر و با بمب های حقیقی مورد حمله قرار دهند . پس از آنكه خلبانان با موفقیت آموزش ها را به پایان رساندند ، برای انهدام هدف به صورت كامل آماده شدند .   


تجهیز هواپیماها :

هر كدام از هواپیماها به دو عدد بمب شدیدالانفجار 400 كیلوگرمی از نوع سامب + دو مخزن سوخت خارجی اضافی به گنجایش 1100 لینر در زیر هر بال + یك مخزن سوخت خارجی در زیر بدنه اصلی هواپیما به گنجایش 2200 لیتر مجهز گردیدند. از آنجائیكه با این حجم از تجهیزات بارگیری شده باز امكان رسیدن به هدف وجود نداشت ، لازم بود تا یك مرتبه سوختگیری هوائی با حجم 2500 لیتر برای هر هواپیمای شركت كننده در عملیات صورت پذیرد تا هواپیماها امكان رفت و برگشت به فضای ایران را داشته باشند.  

اما یك مشكل اساسی در راه رسیدن به چنین حدی از حمل مهمات و سوخت برای انجام چنین ماموریتی وجود داشت . در هیچ شرایطی نمی بایست وزن هواپیمای میراژ افزون از 16.200 كیلوگرم گردد در حالیكه برای انجام این ماموریت وزن هواپیما ، بمب ها و مخازن خارجی سوخت به 17.400 كیلوگرم رسیده بود. از طرفی هر راه حلی كه در نظر گرفته می شد نمی بایست تاثیری بر روی توان تخریب بمب ها و یا حجم مخازن سوخت خارجی هواپیما بگذارد . بنا براین برای نخستین بار از هواپیما به گونه ای استفاده شد كه تا آن زمان بی سابقه بوده است !! و برای سال ها عده زیادی از چگونگی رسیدن هواپیما های عراقی به اهدافی در آن دور دست ها و با قابلیت حمل مهمات كامل بی اطلاع بوده اند. !!  

این ایده مبتنی بر آن بود كه هواپیما ها با مهمات كامل به هوا برخاسته اما مخازن سوخت هواپیما به صورت كامل سوختگیری نمی شدند تا اینكه به حداكثر وزن مجاز جهت برخاست یعنی 16.200 كیلوگرم برسند . سپس در آسمان تتمه سوخت مورد نیاز به هواپیماها رسانده شده تا وزن هر هواپیما به 17.400 كیلوگرم می رسید. با این روش هواپیماها هم مهمات مناسب و هم سوخت كافی برای رسیدن و انهدام هدف را در اختیار می داشتند. !! 


اجرای عملیات ، حمله اول : 

در روز  6 /12/ 1986 هواپیماهای میراژ عراقی كه جمعا بالغ بر 8 فروند می شدند ( شامل 3 هواپیمای مهاجم ، 3 هواپیمای سوخت رسان و دو هواپیمای ذخیره ) از پایگاه هوائی صدام برای انجام ماموریت تعیین شده برخاستند اما در جریان سفر بدلیل نامساعد بودن شرایط جوی و كاهش شدید دید خلبانان عملیات با موفقیت همراه نبود و هواپیماها به پایگاه خود بازگشتند !!! اما اجرای مجدد عملیات حدود 10 ماه پس از انجام ماموریت ناموفق اول صورت گرفت چراكه برای وارد كردن ضربه موثر نیاز به زمان بندی دقیق و مناسب وجود داشت . 



روز 29 /09/ 1987  برابر با 14 آذر ماه 1365 -  ساعت 12 بعدازظهر 

با اعلام آمادگی از سوی خلبانان عراقی چنین روزی برای انجام ماموریت در نظر گرفته شد و كار آماده سازی هواپیماهای میراژ و تجهیز آنها به بمب ها ، مخازن سوخت و بازرسی های قبل از پرواز برای اطمینان از سالم بودن سامانه های ناوبری و موتور هواپیماها صورت گرفت چرا كه مسیر ماموریت بسیار دور و انجام ماموریت درآن روز قطعی بود . ضمن آنكه شرایط آب و هوائی و اطلاعات واصله نیز امكان انجام ماموریت را تائید می نمود . 



روز 29 /09/ 1987  ساعت 2 بعدازظهر

خلبانان عراقی برای انجام ماموریت طولانی و دشوار خود به آشیانه هواپیماها اعزام شدند تا نه تنها ماموریت جنگی خود را انجام دهند بلكه پاسخ محكمی به شایعات ایران و تردید او به قدرت عقاب های عراقی داده باشند. پس از كسب اطمینان از بارگیری بمب ها و مخازن خارجی سوخت و نیز انجام چك های لازم كه هر خلبان می بایست قبل از هر پرواز به انجام برساند ، موتور هواپیماها روشن و هواپیماهای عملیاتی در باند اصلی و هواپیماهای سوخترسان در باندهای فرعی به صورت همزمان به پرواز در آمدند . پس از طی مسافت حدود 10 كیلومتر خارج از پایگاه و اقدام به كاهش ارتفاع به500 متری نموده و با سرعت 700 كیلومتر بر ساعت به سمت مرزهای ایران گردش كردند. با ورود به فضای ایران هواپماها سرعت خود را به 900 كیلومتر بر ساعت رسانده و با عبور از منطقه بوكان به سمت هدف خود به پیش می رفتند. میراژها طبق نقشه از روی نخستین رشته كوه عبور كردند . اگر چه این اولین باری نبودكه از این كوه ها می گذشتند اما این نخستین گام برای رسیدن به هدفشان در دوردست بود. پس از طی حدود 40 كیلومتر ، هواپیما ها سرعت خود را به 700 كیلومتر بر ساعت كاهش دادند چرا كه این سرعت مناسبترین میزان مصرف سوخت را به همراه داشت . پس از رسیدن هواپیماها به دریاچه مریوان ، مجددا سرعت را 500 كیلومتر بر ساعت كاهش داده تا بتوانند سوختگیری هوائی را با سرعت مناسب به انجام برسانند. در این حالت هواپیماها در ارتفاع بسیار پائین یعنی 50 متری تشكیل یك مثلث داده و برای مدت 10 دقیقه عملیات سوختگیری را به انجام رساندند. سوختگیری هوائی دومین مرحله این عملیات تلقی می گردید.

سوختگیری میراژهای عراقی به صورت یار به یار

همه چیز طبق نقشه و مطابق با تمرینات قبلی پیش می رفت . پس از انجام عملیات سوختگیری ، هواپیماهای سوخت رسان به پایگاه مادر برگشته و هواپیماهای مهاجم به پرواز خود به سمت هدف دور دست خود در پشت تهران پایتخت و از میان كوه های و دشت ها و با سرعت 700 كیلومتر بر ساعت و ارتفاع بسیار پائین ادامه دادند . میراژها از مقابل پایگاه هوائی شاهرخی عبور كردند اما همانگونه كه انتظار می رفت رادارها ی ایرانی بدلیل كوهستانی بودن منطقه و ارتفاع كم هواپیماها نتوانستند آنها را ردیابی كنند. خلبانان به سمت دریاهای شرق می راندند از میان شكاف ها و دره های عمیق ، به سمت محل طلوع خورشید و دروازه های پادشاهانی كه در داستانها از آنها با عنوان اسطوره ذكر می شد. بال هایشان تنا چند ده متر با لبه كوه ها فاصله داشت . همچون عقاب پرواز می كردند و بال هایشان خطوط سفیدی را از خود بر جای می گذاشت كه در تاریخ كشورشان فقط توسط مردان شجاعی مثل خودشان نوشته می شد.  

همه چیز مثل برق از كنارشان می گذشت ، هواپیماهایشان با سرعت بالا و ارتفاع كم حركت می كرد . كم كم كوه ها تنگ تر شدند تا انجائیكه برای پرواز به صورت خطی و پشت سر هم قرار گرفتند . اما پس از چند دقیقه هواپیماها از كوه ها گذشته و دریای شرق ... دریای مازندران به رنگ آبی در مقابلشان گشوده شد. اكنون آب های آبی رنگ سایه عقاب هایی از غرب را بر خود می دید كه نه قبل و نه بعد از آن سابقه نداشت .  


بالهای آهنین عقابان میراژ عراقی برفراز دریای مازندران 

هواپیماهای عراقی به پرواز در ارتفاع كم بر فراز دریای مازندران ادامه داده و مسافتی بالغ بر 250 كیلومتر را در ارتفاع حدود 20 متری سطح دریا و با سرعت 900 كیلومتر بر ساعت به سمت هدف و در حالیكه شبحی از آن در دوردست به چشم می خورد به پیش می راندند . در فاصله 30 كیلومتری هدف با گردش 150 درجه ای خود را در وضعیتی مستقیم رو به هدف قرار دادند در حالیكه اكنون دیگر 4 دودكش بلند آن به وضوح قابل مشاهده بود. 

پس از آن خلبانان عراقی خود را برای حمله نهائی به هدف آماده كرده و در فاصله 15 كیلومتری ارتفاع را به 80 متر افزایش دادند و در حالتی كه هدف با چشم غیر مسلح نیز قابل روئیت بود طبق دستور فرمانده دسته ، حمله همزمان سه هواپیما به نیروگاه نكا آغاز گردید . 

نیروگاه نكا توسط بمب های عراقی با موفقیت 100% مورد اصابت قرار گرفت و در اثر آن مركز اصلی تولید برق نیروگاه منهدم گردید . فعالیت پدافند هوائی منطقه ضعیف بود و آن هم از سوی یگان های دریائی ایران صورت پذیرفت و آسیبی هم به هواپیماهای عراقی نرساند چرا كه آنها در محاسبات خویش اصلا تصور نمی كردند كه روزی هواپیماهای عراقی بتوانند به آن نقاط دوردست برسند اما این نیروی هوائی عراق و خلبانانش بودند كه توانستند پیروزی را بارمغان بیاورند كه دیگران از انجامش عاجز بودند

از چپ به راست لحظات پرتاب و اصابت بمب ها به هدف در نیروگاه نكا

میراژهای عراقی در حالی آب های شرق دریای مازندران را ترك كردند كه در پشت سرشان پیروزی بزرگی را برای مردم و وطنشان رقم زدند و آتش از محوطه نیروگاه نكا زبانه می كشید و نشانه های ترس و نا امیدی در چهره كسانی كه این پیروزی را غیر ممكن می دانستند دیده و دهانشان هم بسته شد

میراژهای عراقی راه بازگشت را از میان كوه ها و دشت ها در پیش گرفتند و این بار از سوی جنگنده های  MIG-25 و MIG-23 مورد استقبال قرار گرفتند. 

میراژهای عراقی در حالی بازگشتند كه بر روی بال هایشان نسیم دریای مازندران و نسیم پیروزی و بزرگی را حمل می كردند . پیروزی كه دیگر هرگز تكرار نخواهد شد مگر بدست شجاعانی كه خالص برای خدا و مردمشان و وطنشان می جنگند. 

انجام عملیات 2:25 – دو ساعت و بیست و پنج دقیقه – زمان برد كه یكی از طولانی ترین و دور دست ترین عملیات جنگی ثبت شده در تاریخ نیروهای هوائی محسوب می شود (!!!) . پس از فرود امن هواپیماها ، اتحاد جماهیر شوروی سابق اعلام كرد كه هواپیماهای عراقی بر فراز دریای مازندران به پرواز درآمده و توانسته آنها را در مسیر بازگشت ردیابی نماید. 


پس از انجام موفقیت آمیز عملیات ، عدنان خیر ا... وزیر دفاع در یك مصاحبه تلویزیونی حاضر شد و تصریح كرد كه هواپیماهای عراقی هدفی راهبردی را در عمق خاك ایران مورد هجوم قرار داده اند . همچنین اعلام كرد كه این واپیماها در كجا سوختگیری كرده اند و در پایان نیز اعلام نمود ، نیروی هوائی عراق توان آن را دارد كه هر هدفی را در هر نقطه ای از خاك ایران مورد حمله قرار دهد. 

آموزه های این عملیات :

از این عملیات درس های زیادی گرفته شد كه خلاصه ان بدین شرح است :

الف : دقت اطلاعات بدست آمده و نیز آموزش هایی كه خلبانان بر روی هدف شبیه سازی شده انجام دادند یكی از عوامل مهم موفقیت این عملیات است . 

ب : اجرای عملیات در ارتفاع بسیار پائین و بدون استفاده از تماس رادیوئی و تمام مراحل انجام عملیات با استفاده از حركات اشاره با دست و طبق آموزش های قبلی صورت گرفت . 

ج : انجام عملیات سوختگیری هوائی در عمق خاك ایران صورت گرفت و این نشان دهنده نهایت ناتوانی سامانه های پدافند و نیروی هوائی ایران در رهگیری میراژها بود برغم آنكه ایران ادعای توانمندی آنها را داشت . 

د : برتری هوائی عراق در جنگ از مهمترین دلایل پذیرش آتش بس توسط ایران بود چرا كه تمام مناطق حیاتی انها در نصف شعاع عملیاتی هواپیماهای عراق قرار داشت . 

با سپاس ویژه از تمام افسران و خلبانان نیروی هوائی سابق عراق كه این عملیات را با دقت برایمان توضیح دادند  .