میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

تلاش در شوروی برای دست یابی یک جت عمود پرواز تقریبا همزمان  با غرب در دهه ۱۹۵۰ اغاز  شد. در واقع شوروی در دهه ۱۹۵۰ دست به توسعه تخت های عمود پرواز زد . این تخت ها شبیه تخت  خواب با یک خلبان بر روی انها بود که هدف ان تست ازمون های عمود پروازی بود. در مرکز این تخت یک موتور توربوجت تومانسکی ار دی ۹ بی ال  قرار داشت که نسخه ای از موتورمیگ۱۹ بود. این تخت در سال ۱۹۵۶ پرواز کرد

در دهه ۱۹۶۰ زمانی که شوروی نیاز به یک  شکاری و یا یک جنگنده تهاجمی  کوتاه برخاست داشت تست های بر روی نسخه های ازسوخوی۱۵، میگ۲۳ و میگ۲۱  با یک  موتور عمودی در پشت سر کابین انجام داد که ورودی ان در بالای جنگنده و خروجی ان در پایین بدنه بود تا با ایجاد یک نیروی بالابرندگی هواپیما زودتر از روی زمین  برخیزد.این کار با نصب یک موتور توربوجت ار دی ۳۶ با توان ۵۱۸۱  پاوند  رانش  انجام شد  که البته ازمایشات چندان راضایت  بخش نبود زیرا این هواپیما دارای دو موتور بود یکی برای پرواز افقی و دیگری برای بلند شدن هواپیما در  مسافت کم باعث افزایش مصرف سوخت و همچنین گرفتن بخشی از فضای سوخت در پشت کابین خلبان است

میگ۲۱ پی دی نسخه کوتاه برخاست میگ۲۱ با یک موتور عمودی در پشت کابین

در نهایت این ازمایشات منجر به  دستور ساخت یک نسخه  عمود پرواز با نام یاک۳۶  شد. کمپانی یاک از سال ۱۹۶۰ روی طرح عمود پرواز کار میکرد ولی این تنها یک طرح داخلی بدون سفارش بود تا اینکه در سال ۱۹۶۱ ارتش سرخ به طرح یک عمود پرواز علاقه نشان داد و کمپانی تمانسکی   نیز برای توسعه موتور جنگنده تکلیف شد

یاک۳۶ پرنده زشتی بود ولی یک بستر ازمایشی بزرگ برای شوروی بود. دارای دو موتور تومانسکی ار ۲۷ بود که هر یک ۱۱۶۰۰ پاوند رانش ایجاد میکرد و در مرکز بنده وصل  شده بود و خروجی ان نیز در زیر بدنه و مرگز بدنه برای حفظ تعادل  پرواز عمودی  قرار گرفته بود. دارای ورودی هوا در جلوی بدنه بود که  یک دیواره وسط  ورود ، ورودی دو موتور را از هم جدا می کرد و از دو ارابه فرود  دو چرخ در زیر بدنه بهره میبرد که پشت سر هم نصب شده بودند و برای حفظ تعادل  نوک  هر بال یک ارابه فرود فنری  تک چرخ داشت و از بالی در میانه بدنه بهره میبرد. باید گفت در میان  جنگنده های روسی از این زشت تر نمیشد

به  غیر از دو خروجی موتور که زیر هواپیما بود هواپیما دارای دو  خروجی دیگر نیز بود که  یکی به شکل یک میله از بالای دماغه هواپیما بیرون امده بود که  گازهای خروجی ان از یک برجستگی  سر ان به طرف پایین دمیده میشد و خروجی دیگری نیز در انتهای هواپیما قرار داشت. دو خروجی هوا در جلو و عقب هواپیما توسط لوله های گاز خروجی را از موتور به این دو بخش منتقل میکردند . روش پرواز بدین  گونه بود که هر موتور دارای  یک خروجی بود که خروجی ها دارای یک  سامانه متحرک  بودند که سر خروجی را میتوانست  در یک زاویه ۹۰ درجه به طرف پایین ویا عقب حرکت دهد. هر کدام از خروجی ها یک سمت را پوشش میدادند (یکی پایین سمت راست و دیگری پایین سمت چپ) . خلبان خروجی را به طرف پایین می گردانند بر اثر فشار خروجی موتور به طرف پایین هواپیما به طرف بالا پرواز میکرد  اگر سر هواپیما به طرف پایین می افتاد  خروجی میله ای شکلی که در جلوی  دماغه بود با دادن گاز خروجی به طرف پایین سر  جنگنده  را بالا میبرد و اگر عقب  هواپیما پایین می امد  خروجی انتهای هواگرد  با داد گاز  خروجی به طرف پایین عقب  را بالا میبرد. این روش تعادل توسط  رایانه  انجام میشد. این طرح در سال ۱۹۶۳ پرواز کرد ولی نشان داد داشتن دو موتور  بسیار خطر افرین است زیرا در هنگام برخاست از دست رفت یکی از موتورها که هر کدام سمتی از هواپیما را پوشش میدادند ممکن بود باعث چپه  شدن هواپیما شود. تنها دو فروند از این هواپیما ساخته شده که  اولین پرواز عمود خود را در سال ۱۹۶۶ انجام داد  و یک سال بعد در حالی که در زیر هر بال مجهز به یک غلاف راکت ۵۷ م م بود به نمایش گذاشته شد ولی اصلا قرار نبود وارد خدمت شود زیرا در هنگام برخاستن  عمود تعادل  کمی داست  به صورتی که یکی از خلبانان  ان گفت “یک پاکت  سیگار بیشتر از این پرنده تعادل  دارد”

یاک۳۶

طرح یاک۳۶ اگرچه زشت و پر دردسر بود ولی تجاربی که روسها باید کسب می کردند را به انها داد. در سال ۱۹۶۷ نیروی دریایی که در فکر  ساخت چند ناو هواپیما بر کلاس کیف بود علاقه  خود را به ساخت یک جت  عمود پرواز نشان داد.ناو های کلاس کیف در واقع یک ناو بالگرد بر بزرگ  و مسلح بود و  بر اساس پیش بینیها  تنها توان برخاستن یک جت عمود پرواز از روی ان وجود داشت

کمپانی یاک دست به کار طراحی  جنگنده  جدید شد که در مرحله اول ان را یاک۳۶ ام  نامید  در حالی که طرح هیچ شباهتی  به یاک ۳۶ نداشت. ساخت ۵ پیش نمونه شامل  یک نسخه دو سرنشینه  تصویب شد و اولین پرواز یاک۳۶ ام در ۲۲ سپتامبر سال ۱۹۷۰ انجام و در فوریه سال ۱۹۷۲ برای اولین بار عمود از زمین برخاست.این هواپیما در ۱۸ فوریه سال ۱۹۷۲ درست به فرود عمود بر روی ناوبالگرد بر مسکوا زد تا اولین پرنده روسها باشد بر  روی عرشه یک ناو فرود امده باشد

هواپیما در سال ۱۹۷۵ به خط تولید انبوه  رسید و یک سال  بعد رسما عملیاتی شد تا اولین جت عمود پرواز عملیاتی روسها و تاکنون اخرین ان باشد. این هواپیما در خدمت یاک  ۳۸ و ناتو به ان لقب فورگر را داد

یاک ۳۸ پرنده ای است با بدنه الومینومی  و بالی کوتاه در میانه بدنه که برای اشغال  کمترین جا روی ناو قابل جمع شدن است. هواپیما دارای شکلی شبیه شکار برگ است و دارای یک کابین حبابی  با دید مناسب است. درب کابین به سمت چپ باز میشد و خلبان بر روی یک صندلی پرتاب شونده کا ۳۶ وی ام قرار می گرفت  که یک صندلی صفر فصر بود . هواپیما دارای سیستم  با نام” اس کا-ایی ام ” بود که  اگر در هنگام برخاستن  عمود  موتور از دست می رفت ویا اینکه یکی از خروهای در حرکت خود دچار مشکل میشد به صورت خودکار دست  به پرتاب خلبان از هواپیما می زد. این سیستم از این رو روی یاک ۳۸  نصب شده بود که اگر در هنگام فرود ویا برخاست عمود مشکلی پیش می امد  خلبان اصلا فرصت  کشیدن اهرم  صندلی پرتاب را نداشت

جزئیات خروجی ها و ورودی های سه موتور یاک۳۸

هواپیما دارای سه موتور بود. دو موتور برای برخاست عمود  و یکی موتور برای حرکت افقی. موتور اصلی  ، یک موتور توربوجت  تومانسکی ار ۲۷وی -۳۰۰ نسخه ای از همان موتور یاک ۳۶ بود که دارای ۱۳۰۰۰ پاوند رانش بدون پس سوز و ۱۴۵۵۰ پاوند رانش با پس سوز بود و دارای  دو خروجی متغییر در انتهای هواپیما  بود که سر خروجی ها طی یک زاویه نود درجه به طرف پایین و عقب میگشتند.

دو موتور کوچک جمع و جور ار دی ۳۶ وی-۳۵اف وی  که نسخه از از همان موتور نصب شده روی نسخه کوتاه برخاست میگ۲۳ و ۲۱ بودند در پشت کابین به صورت عمودی کنار  هم در طول بدنه نصب شده بودند که هر یک ۶۴۰۰ پاوند رانش فراهم میکرد . موتورهای کج نصب شده بود و دارای زاویه ۱۰ درجه بودن یعنی  سر موتورها ده درجه به طرف جلو و خروجی انها ده درجه به طرف عقب بود و یک درب در بالای بدنه پشت کابین روی  دو موتور قرار می گرفت که تنها   در زمان نشست و برخاست عمود برای تامین  هوایی مورد نیاز باز میشد

همچنین برای حفظ تعادل در هنگام برخاستن توسط  لول های  بخشی از گاز  خروجی از عقب و سر  هر بال به طرف پایین در صورت نیاز  توسط رایانه هدایت میشد.

یاک۳۸ دارای نقش جنگنده تهاجمی با توان دفاعی هوایی و شناسایی در مرحله دوم بود و دارای الکترونیک ساده ای نیز بود  . هواپیما فاقد رادار بود و یک جنگنده روز پرواز  بود و دارای  سامانه هدایت اینرسی، و سامانه  شناسایی  دوست از دشمن بود و از یک هشدار دهنده رادار پی پی او۱۵ بهره میبرد . هواپیما دارای  ارتفاع سنج رادیویی، قطب نمایی لیزری و سامانه هدایت نوری ASP-PFD-21 برای هدایت موشک های هدایت رادیویی خا ۲۳  میباشد

موتور ار ۲۷ وی-۳۰۰ و خروجی ان موتور اصلی یاک۳۸

هواپیما فاقد توپ درونی بود و زیرهر بال دارای  دو جایگاه خارجی  برای حمل ۲ تن سلاح است. این هواپیما میتواند تا  دو بمب ۵۰۰ کیلوگرمی در کنار دو بمب ۲۵۰ کیلگرمی ویا تا ده بمب ۱۰۰ کیلوگرمی  ویا  دو  راکت انداز ۳۲ لول ۵۷ م م در کنار دو لانچر ۱۶ تایی راکت ۵۷ م م ویا چهار راکت  ۲۴۰ م م سنگین اس ۲۴،و یا تا چهار غلاف توپ دو لول ۲۳ م م با ۳۰۰ فشنگ برای هر غلاف ، ویا تا  دو موشک هدایت رادیویی  خا ۲۳٫ موشک خا  ۲۳ یک موشک هدایت رادیویی در خط دید کاربر است . این نسخه  در یاک۳۸ بدین گونه هدایت می شوند  که خلبان یک علامت هدفگیری را روی سایت خود روی پنل اصلی دارد   که ان را روی هدف قرار داده و بعد از شلیک موشک  یک غلاف  دلتا ان جی ۲ که زیر بال حمل می شود  و دارای  یک دوربین اپتکی است با تعقیب شعله انتهای موشک،موشک را در یک خط مستقیم  با هدف قرار میدهد. مشکل این سیستم این است که تا زمان برخورد موشک به هدف باید هواپیما را در یک خط مستقیم  به پرواز در بیاورد.

همچنین میتواند برای دفاع از خود تا دو موشک  فروسرخ ار ۶۰ را حمل کند. هواپیما دارای توان حمل دو بمب خوشه ای  ای ویا اتمی را نیز داشت

یاک ۳۸  دارای بیشترین سرعت ۱۲۸۰ کیلومتر بر ساعت بود از این رو همانند هارییر یک جت  مادون صوت بود و برد انتقالی ان بدون مخازن  سوخت خارجی  ۱۳۰۰ کیلومتر  با مخازن سوخت داخلی بود. برد رزمی با دو مخزن سوخت  و دو بمب ۵۰۰ کیلوگرمی در صورت برخاست  عمود ۴۰۰   کیلومتر و در حالت برخاست کوتاه ۸۰۰   کیلومتر بود

در مجموع ۱۴۳ فروند یاک۳۸ فورگر ساخته شد

یاک۳۸ بر روی ناو کلاس کیو

به غیر از نسخه رزمی یک نسخه  اموزشی دو سرنشینه  با نام یاک۳۸ یو   نیز ساخته شد و اولین  پرواز خود را در ۱۷ اوت سال ۱۹۷۲ انجام داد   و در سال ۱۹۷۸ رسما وارد خدمت شد . این نسخه دارای ۱٫۳ متر کشیده تر بود که به دلیل نصب کابین عقبی بود و دارای توان کامل مشابه نسخه رزمی بود . ۳۸ فروند از این نسخه  که فورگر بی نامیده  میشد تولید  شد

نسخه دیگری از هواپیما یاک۳۸ ام با نام ناتو فورگر ای است. این نسخه  دارای موتور قدرتمند تر ار دی ۲۸-۳۰۰  بود که ۱۰%  توان بیشتری را ایجاد می کرد  و همچنین موتور عمود  پرواز نیز با موتور  ار دی ۳۸ تعویض شد که قدرت بیشتر و مصرف سوخت کمتری داشت  و اجازه  برخاست  با سلاح سنگین  را میداد. تا پیش از این یاک۳۸ تنها توان برخاست  عمود با موشک ار ۶۰ را داشت ولی یاک۳۸ ام میتوانست  با بمب نیز عمود برخیزد . این نسخه دارای خروجی کارمدتر و همچنین سامانه پرواز به روز  تری بود پرواز ایمن تر را فراهم میکرد. ۵۰ فروند از این نسخه تولید شدکه اخرین نسخه  تولید بود

محصولات نظامی شوروی به دو دستگاه تقسیم می شود . دسته اول ساده ارزان بسیار قابل اعتماد و کارا  مانند میگ۲۱ سوخوی۱۷  ویا سوخوی۲۵   و یا میل ۲۴….. و دسته دوم  بدرد نخور

یاک۳۸ در دست دوم بود. یاک۳۸ قابل قیاس با هیچ طرحی  در دوران خودش نبود اگر به عنوان یک شکاری  به ان نگاه میکردی قابل قیاس با شکاری هم دوران خودش در شوروی یعنی میگ۲۳ نبود، میگ۲۳ رادار پالاس داپلر با توان پایننگری  داشت و می توانست  موشک هوا به هوای رادار نیم فعال حمل کند ولی یاک۳۸ نه رادار داشت نه موشک راداری، حتی با  میگ۲۱ که در دهه ۱۹۵۰ توسعه یافته بود نیز  قابل قیاس  نبود.میگ۲۱ جنگنده ایمن و کم هزینه و ساده ای بود که دست کم به واسطه رادارش یک جنگنده همه گونه  هوا بود و دارای دوبرابر سرعت صوت و البته که چالاکتر از یاک۳۸ نیز بود.به عنوان یک جنگنده تهاجمی نیز حتی قابلی قیاس با سوخوی۲۵ به عنوان یک جت مادون صوت نبود زیرا سوخوی۲۵ با چهار تن سلاح و مخزن سوخت همان بردی را داشت که یاک۳۸ با دو مخزن سوخت و ۵۰۰ کیلوگرم سلاح .این پرنده  مصرف بالای داشت به صورتی که با دو تن سلاح  کمتر از ۲۳۰ کیلومتر شعاع  رزمی  در حالت برخاستن   عمود داشت   و همچون هارییر  خلبانان  یاک یاد   گرفتند که بهتر است کوتاه برخیزند تا عمود تا در مصرف سوخت صرفه جویی شد  و بدین  گونه بردش به ۴۵۰ کیلومتر افزایش می یافت. همچنین برد کم نیاز به حمل دو مخزن سوخت خارجی داشت از این رو تنها توان استفاده از دو جایگاه جنگ افزاری  ان وجود داشت

یاک۳۸ یو

موتور های برخاست  کوتاه عمودی اگرچه قابل اعتماد بودند ولی عمر انها تنها۲۲ ساعت بود از این رو تنها در موارد خاص برای برخاست  عمود  استفاده میشد  و نیاز به تعمیر  و نگهداری زیاد داشت تا انجایی که یک سوم یاک های در حوادث  مختلف از دست رفت که معمولا در هنگام نشست و برخاست  عمود بود.

البته یاک تلاش کرد مشکلات را برطرف کند . نسخه های چون یاک۳۸ پی و یا یاک۳۹ را پیشنهاد  داد که دارای رادار چند منظوره و موشک هدایت راداری بودند و ایمنی بهتری داشتند ولی در میانه دهه۱۹۸۰ در نیروی دریایی دیگر کسی نظر مثبتی به یاک۳۸ نداشت و به دنبال نسخه ناو نشین میگ۲۹ و سوخوی۲۷ بودند

دو تا چهار فروند یاک۳۸  در سال ۱۹۸۰ به افغانستان اعضام شدند و معمولا با دو بمب ۲۵۰ کیلوگرمی ویا دو راکت انداز ۳۲ لول ۵۷ م م دست به عملیات میزد . انها تنها چند ماه انجا  بودند به زودی مشخص شد توان حمل کم مهمات  پیچیدگی و هزینه بالا  داشت. در نیروی دریایی شوروی نیز کسی ان را نمیخواست  و خلبانان  تلاش میکردند تا به واحدهای دیگر منتقل  شوند ویا با ان پرواز نکند دست کم پرواز عمود نکنند (این پرنده در پرواز  متعارف مشکلی نداشت دست کم از نظر ایمنی) . البته این مسئله  در ارتش سرخ مورد توجه  قرار گرفت و تنها ۱۶  سال بعد از ورود به خدمت یاک۳۸ از خدمت خارج شد(سال ۱۹۹۱). یاک از این هواپیما چیزهای  زیادی یاد گرفت و در ساخت یاک ۱۴۱ استفاده کرد پرنده ای زیبا و خوش دست  و بسیار  کارا ولی فروپاشی  شوروی و  ورود به  خدمت سوخوی۳۳ باعث عدم تولید یاک۱۴۱ شد

برخاست کوتاه یاک۳۸٫٫این گونه برخاست مصرف سوخت را کم میکند

برخی از مشخصات  یاک ۳۸ ام   عبارت است از:طول و ارتفاع به ترتیب :۱۶٫۳۷ متر ۲۵٫ ۴متر ،وزن خالی :۷۳۸۵ کیلوگرم ،بیشترین سرعت پروازی:۱۲۸۰ کیلومتر در ساعت ،برد :برد با سوخت داخلی ۱۳۰۰ کیلومتر  ،سقف پرواز:۱۱۰۰۰ متر،موتور یک دستگاه موتور توربوجت تومانسکی ار ۲۸ با توان ۱۵۰۰۰ پاوند رانش  و دو موتور عمود پرواز ار دی ۳۸ با توان ۷۸۷۰ پاوند برای هر موتور.یاک۳۸  میتوانست در چهار جایگاه جنگ افزاری خود(دو جایگاه زیر هر بال) ۲تن سلاح شامل غلاف توپ ۲۳م م  دو لول،راکتهای ۵۷،۸۰ و ۱۳۰ و ۲۴۰ م م،دو بمب ۵۰۰ کیلویی ویا چهار بمب ۲۵۰ کیلویی ،تا دو موشک دفاع هوایی ار ۶۰ ویا تا دو موشک هدایت رادیویی  خا ۲۳

ترجمه:عبدالحمید تارخ

منابع:

https://en.wikipedia.org/wiki/Yakovlev_Yak-38

http://www.airvectors.net/avredvt.html

کابین یاک۳۸ ام

منبع : http://jangaavaran.ir/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2-%DB%8C%D8%A7%DA%A938/