میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

کار روی یک طرح عمود پرواز به سالهای پایانی جنگ جهانی دوم در آلمان نازی بر میگردد. البته هیچ کدام از طرح های نازی ها از مرحله کاغذ فراتر نرفت. بعد از پایان جنگ از اوائل دهه ۱۹۵۰ هر دو قدرت به شدت به دنبال یک طرح عمود پرواز بودند چندین طرح در امریکا​ داد شد ولی هیچ کدام مناسب نبودند و تنها طرح های مفهومی بودند.

در میانه دهه ۱۹۵۰ شرکت هاوکر سیدلی  کار روی یک طراح عمود پرواز با نام پی ۱۱۲۷ را اغاز کرد. این طرح عمود پرواز  در مرحله اول یک طرح تحقیقاتی بود ولی یکی از اهداف  ان در دراز  مدت جایگزین ان به جنگنده هانتر بود. پی ۱۱۲۷ یک جت یک موتوره مادون صوت بود که در هر سمت خود دارای  دو خروجی  متغییر بود که ۹۰ درجه به طرف پایین بر می گشت و بدون  شکل می توانست  از روی زمین  به کمک دو خروجی در هر سو بلند شود.در سال ۱۹۶۱ ارتش انگلستان و امریکا خواهان خرید  این طرح به عنوان یک جنگنده  تهاجمی شدند.  ولی ارتش انگلستان یک نسخه مافوق صوت می خواست  زیرا پی ۱۱۲۷ مادون صوت بود. سیدلی هاوکر تلاش در طراحی  نسخه مافوق صوتی   با نام پی ۱۱۵۴ کرد ولی  مشکلات فنی بسیار باعث لغو این پروژه در سال ۱۹۶۵ شد.با وجود این از انجای  که قرار بود جنگنده جدید نقش جنگنده تهاجمی را بازی کند نیروی هوایی به  نسخه مادون صوت رضایت داد و در سال ۱۹۶۹ اولین  جنگنده عملیاتی عمود پرواز جهان با نام  هارییر وارد خدمت شد.

پی ۱۱۲۷

اولین جنگنده هارییر با کد جی ار۱ در ۳۱ اوت سال ۱۹۶۶ پرواز کرد.شش فروند  پیش نمونه تولید شد که هیچ کدام وارد خدمت نشدند  و همگی برای ازمونها به کار رفتند و البته یک فروند نیز سرنگون شد. از ازمایشان بسیار سربلند بیرون امد با وجود اینکه تا قبل از ان  جنگنده عمود پروازی به صورت عملیاتی وجود نداشت  و راضی همگان را جلب کرد.

هارییر دارای  همان پیکر بندی  پی ۱۱۲۷ بود . جنگنده تک سرنشینه  بال بالا با دو ارابه فرود در خط مرکزی بدنه و در نوک هر بال نیز یک ارابه فرود کوچک داشت.

جی ار۱ از یک موتور پگاسوز ۶ مارک ۱۰۱ بهره می برد که فاقد پس  سوز بود و دارای ۱۹۰۰۰ پاوند رانش بود و از دو ورودی نیم دایره  ای در دو طرف بدنه بود  که علیرقم  قدرت بالا ولی زمان بین تعمیرات  ۳۰۰ ساعت کارایی  ان را محدود کرده بود. موتور در مرکز بدنه قرار داشت  و دو خروجی در هر سمت وجود داشت که می توانست  نسبت  به عقب  بدنه تا ۹۰ درجه به طراف پایین برگردد.این خروجی ها  برای برخواست عمود  بود. هارییر به واسطه  این خروجی ها می توانست   به صورت عمود برخیزند. یک اهرم در کابین خلبان وجود داشت  که برای  برخواست  خروجی را با زاویه ۹۰ درجه به طرف زمین  بر می گرداند . وقتی هواپیما با  افزایش فشار موتور از روی زمین  بر می خواست  یک سامانه اتوماتیک که البته  قابل تنظیم به صورت دستی است ، خروجی ها   را به اهستگی  به سمت عقب بر می گرداند  تا جنگنده  به سمت جلو برود. زمانی که هارییر به سرعت افقی مناسب  رسید خروجی ها به صورت کامل به سمت عقب برگشته بودند و در زاویه صفر درجه قرار میگرفتند . هارییر  در هنگام که کاملا مسلح بود نمی توانست ،  برخواست عمود داشته  باشد   ولی می توانست  با قرار دادن خروجی خود در زاویه ۵۵% درجه با یک خزش ۵۰ متری از زمین برخیزد .

خروجی متغییر هارییر در کنار بدنه در تصویر رو به پایین

بال هارییر جی ار ۱ کاملا جدید بود و برای  پرواز مافوق صوت ساخته شده بود اگرچه هارییر مافوق صوت نبود. بیشترین سرعت ان ۱۱۸۵ کیلومتر بر ساعت بود اگرچه در حالت مسلح ۱۰۰۰ کیلومتر بر ساعت بیشتر سرعت نداشت . دارای  یک لوله سوختگیری ثابت  ولی قابل جدا شدن بر روی ورودی هوای سمت راست بود و می توانست  تا دو مخزن سوخت خارجی را زیر بال های خود حمل کند.

جی ار ۱

کابین خلبان  علیرقم  دید  بالا به دو طرف ولی دید کمی به عقب داشت و دارای  فناوری الکترونیکی   استاندارد دهه ۱۹۶۰ شامل  یک اچ یو دی   بر روی پنل است  و هیچ نمایشگری  در درون کابین نداشت . در دماغه کشیده  ان که همواره مورد تمسخر دیگران  بود سامانه تهاجمی و ناوبری و یک مسافت یاب لیزری  برای بمب باران دقیق وجود داشت و از سامانه شناسایی دوست از دشمن ساخت مارکونی  استفاده می کرد.

کابین فاقد زره بود ولی شیشه مقاومت  خوبی داشت  و می توانست  برخورد با یک پرنده را با وزن ۴٫۵ کیلوگرم و سرعت برخواست  ۱۱۰۰ کیلومتر بر ساعت را تحمل کند.خلبان بر روی یک صندلی پرتاب شونده مارتین بیکر   صفر صفر قرار داشت و بر روی سقف کابین خلبان  خطوط بود ،  که رده یک سامانه الکترونیک  است  که قبل از پرتاب  صندلی با یک انفجار کنترل شد و شکستن  شیشه ها به الگوی خاص ، مانع صدمه دیدن خلبان میشد.

جی ار ۱ دارای پنچ مقر تسلیحاتی بود یکی در زیر بدنه و چهار عدد زیر بالها(دو عدد زیر هر بال) که می توانست  ۲۲۰۰ کیلوگرمی  سلاح را با خود حمل کند. هیچ سلاح هدایت شونده ای را نسخه جی ار۱ حمل نمی کرد   ولی توان حمل تا دو بمب ۵۰۰ کیلویی و یا چهار بمب خوشه ای بی ال ۷۵۵ و یا تا چهار راکت انداز ۱۸  لول ۶۸ م م در مجموع با ۷۲ راکت  و یا ترکیبی از این سلاح ها با دو مخزن سوخت ۴۴۵ لیتری  خارجی را داشت .هارییر  در تمامی مدل ها توان حمل توپ داخلی نداشت  و یک توپ  ۳۰ م م به صوت غلاف در زیر بدنه حمل می کرد که دارای  ۱۰۰ گلوله بود. می توانست  به جای ان در مرکز بدنه یک غلاف  شناسایی  خارجی با پنج دوربین را حمل کند.

نسخه ای با نام هارییر تی ۲ ساخته شد که در واقع نسخه   اموزشی با توان کاملا مشابه هارییر جی ار ۱ولی با سوخت کمتر بود

هارییر در نسخه اولیه جی ار۱ خیلی چیزها را نشان داد. معلوم شد که توان نشست و برخواست  عمود در مرحله عمل چنان نیز فوق العاده نیست زیرا دست کم  اصلا به صور ت کاملا مسلح عمود پرواز نبود اگرچه باند کمی نیز می خواست .خلبان برای پرواز عمود ویا فرود عمود نیاز به اموزش بسیار  داشت  و مصرف سوخت موتور بالا بود و این فرایند نشست  و برخواست  عمود ویا کوتاه سوخت زیادی مصرف میک رد. برای نمونه شعاع رزمی ان ۳۷۰ کیلومتر بود که نصف جنگنده ای مانند جگوار بود و توان حمل سلاح  کمی داشت  ولی در کل بعد ها از جمله نبرد  فارکلند نشان  داد که همین توان نشست  و برخواست  کوتاه نیز بسیار به  کار می اید  ولی اکثر کشورها ترجیه  دادند جنگنده ساده تری  را بخرند تا پرنده پیچیده ای چون هارییر . جالب اینکه در دهه ۱۹۷۰ تفکر این بود که اینده متعلق به این گونه  هواپیماها می باشد . تا سال ۱۹۷۴ در مجموع ۶۱ جی ار۱ و ۱۰ فروند تی ۲ ساخته شد که همگی  تحویل نیروی هوایی سلطنتی  شد

نصب موتور قوی تر پگاسوس ۱۰ مارک ۱۰۳ بر روی جی ار۱ با توان ۲۰۰۰۰ پاوند  باعث وجود امدن  مدل جدید جی ار۱ ای  و نسخه  اموزشی تی۲ ای شد که تنها تفاوتش با مدل قبلی در همین موتور  بود. ۱۷ فروند جی ار۱ ای و چهار فروند تی ۲ ای ساخته.

در ادامه توسعه موتور پگاسوز ، نسخه جدید  پگاسوز ۱۱ مارک ۱۰۳ ساخته شده با  توان ۲۱۵۰۰ پاوند باعث ساخت نسخه دید هارییر جی ار ۳ شد که شامل  نسخه اموزشی تی ۴ نیز می شد. ولی تنها تفاوت  این مدل موتور نبود.این  نسخه در دماغه دارای  یک مسافت یاب لیزری  فرنی ۱۰۶  بود که توان نشان  گذاری لیزری را نیز داشت  و با کمک یک دوربین اپتیکی  در دماغه انگشتی  توان کشف هدف را داشت  .تصاویر این دوربین در یک صفحه سی ار تی گرد در داخل  کابین نشان داده می شد. با کمک این سامانه هارییر جی ار۳ توان پرتاب بمب لیزری را نیز داشت. همچنین  یک دوربین    در سمت  چپ بدنه داشت  که می توانست  از ان برای شناسایی   اپتیکی هدف قبل از درگیر با ان استفاده کند و دارای  هشدار دهنده رادار مارکنی ARI-18223  بود که ۳۶۰ درجه را پوشش میداد  و از  سامانه ناوبری  دوربرتری نیز داشت .

۴۰ فروند جی ار ۳ و ۱۱ فروند تی۴ در اواسط دهه ۱۹۷۰ ساخت شد

جی ار ۳

ای وی ۸ ای

تفنگ داران  دریایی از همان روز اول نیز  علاقه به خدمت گیری یک جنگنده عمود پرواز را داشت و زمانی که در سال ۱۹۶۷ از نزدیک عملکرد هارییر را دیدند به این فکر افتاد  که میشد از چنین  پرنده ای  بر روی ناو های کوچک خود استفاده  کرد. سه افسر امریکای  به انگلستان  رفتند وبا این جنگنده  اشنا شدند ولی مشکل  این بود که هارییر یک محصول انگلیسی  بود و تفنگ دارن به صورت سنتی یک کالای  امریکایی می خواستند  و به سرعت با تعویض موتور این مشکل حل شد که باعث به وجود امدن نسخه جدید با نام ای وی ۸  ای (AV8A)   برای تفنگداران امریکایی  به وجود امد. جنگنده جدید از موتور پرات اندوتین اف۴۰۲ ار ار  بهره می برد که دارای مصرف سوخت بهتری بود. این موتور در واقع موتور  پگازوس مارک ۱۰۳  انگلیسی  بود که در امریکا بهینه شده و تحت امتیاز  تولید شد

ای وی ۸ ای در واقع بر گرفته شده از جی ار۱ بود  ولی از سامانه های امریکا بهره می برد، صندلی پرتاب تعویض شد و دارای  سامانه هشدار  دهنده راداری ای ال ار ۴۵ سی ، پرتاب کننده  شراره و پوشاله ای ال ایی ۴۰ ، سامانه جنگ الکترونیک امریکایی،  سامانه شناسایی  دوست از دشمن و اچ یو دی امریکایی شد  .می توانست  برای دفاع از خود دو موشک  سایندوندر را حمل  کند و توان حمل تا چهار  بمب مارک ۸۲   ویا تا دو بمب یک تنی و راکت اندار ۷۰ م م هایدرا و دو موشک ماوریک را داشت.

از سال ۱۹۷۱  تا اواخر دهه ۱۹۷۰ در مجموع ۱۱۰ فروند ای وی ۸ ای ساخته شد که شامل  ۸ فروند  تی ای ۸ ای نسخه اموزش دو سرنشینه  نیز میشد. یک نسخه اموزشی با نام تی ای وی ۸ ای نیز برای اموزش ساخته شد که دارای  دو سرنشین بود

ای وی ۸ ای

سی هارییر

نیروی دریایی انگلستانی از همان روز اول به هارییر علاقه داشت ولی از نظر بسیاری اف۴ فانتوم  که در ان زمان در خدمت نیروی  دریایی بود کارای  بهتری داشت . ولی در دهه ۱۹۷۰  با خروج تدریجی ناو های هواپیما بر بزرگ و تکیه نیروی دریایی انگلستان  بر ناو های بالگرد و یا ناو های کوچک به دلیل افزایش هزینه دفاعی ، استفاده  از هواپیماهای متعارفی چون فانتوم را غیر ممکن کرد از این رو  تصمیم به خدمت گیری نسخه دریایی هارییر گرفت

در دهه ۱۹۶۰ پی ۱۱۲۷ مدتی بر روی برخی از کوچکترین ناو های هواپیما بر انگلیسی تمرین کرده بود از این رو مشکلی نداشت و به راحتی با سلاح کامل از سگوی  پرش پرتاب میشد ولی همچنان تعصبی زیادی  بر روی این بود ،یک  شکاری رهگیر باید دارای سرعت دو ماخ باشد. نیروی دریایی هارییر را در نقش شکاری می خواست  و نه یک جنگنده تهاجمی که برایش مافوق  صوت بودن اهمیت نداشته باشد ولی در نهایت  نصف قرص نان بهتر از هیچ بود و در سال ۱۹۷۲ نیروی دریایی خواهان نسخه شکاری دریایی با نام سی هارییر بر اساس جی ار۳ نیروی هوایی شد.

سی هارییر اف ار اس ۱

سی هارییر نیروی دریایی که در نسخه اولیه سی هارییر اف ار اس ۱ نامیده میشد شباهت بسیاری با جی ار۳ داشت ولی دارای  دماغه ای متفاوت و کابینی جدید  بود که دید  بهتری رو به عقب داشت که برای داگ فایتر اهمیت بسیاری  داشت.اولین سی هارییر در ۲۰ اوت سال ۱۹۷۸ پرواز کرد و در سال ۱۹۸۰ عملیاتی شد.

سی هارییر دارای  توان دفاع  هوایی و توان تهاجمی  زمینی  و با در نظر گرفتن توان حمل موشک ضد کشتی  سی ایگل  توان  هوا دریا نیز داشت و مانند نسخه نیروی هوایی با  توان حمل غلاف شناسایی خارجی را داشت . سی هارییر برای عملیات رهگیری هوایی در دماغه دارای  رادار بلو فاکس  بود. بلو فاکس یک رادار پالاس داپلر بود که توان شناسایی اهداف چند گانه را  داشت و برد ان بر ضد یک بمب افکن به ۱۰۰ کیلومتر نیز می رسید . این رادار توان کشف و درگیر با اهداف  دریایی نیز داشت  ولی توان نگاه به پایین  ان محدود بود. اگر سامانه های الکترونیک جی ار۳ را به ارث برد ولی برخی سامانه های اختصاصی  مانند سامانه ناوبری  برای پیدا کرد محل ناو هواپیما بر نیز بود . از موتور پگاسوز مارک ۱۰۴ بهره می برد که دارای  قطعات مقاوم تری در برابر خوردگی و رطوبت دریا بود. این نمونه برای عملیات رهگیری هوایی توان حمل  تا دو موشک  هوا به هوای سایندوندر نسخه ال  را داشت و می توانست  تا دو موشک  ضد کشتی سی ایگل و یا بمب و راکت  همانند جی ار ۳ را حمل  کند.

نیروی دریایی در مرحله نخست برای اموزش خلبان خود نسخه ای از تی ۴(نسخه اموزشی  جی ار۳) را با نام تی ۴ ای ان سفارش داد  که دارای  بسیاری از سامانه های ناوبری سی هارییر بود از موتور پگاسوز  مارک ۱۰۴ بهره می برد  ولی فاقد رادار بلو فاکس بود. بعدها سه فروند تی۸ نسخه ای اموزشی سی هارییر با  رادار بلو فاکس نیز  به دست اورد

سی هارییر به تدریج جایگزین فانتوم  شد اگرچه مافوق صوت نبود ولی بسیار  چالاک بود  و در داگ فایتر از فانتوم برتر بود  . در دهه ۱۹۸۰ بر روی سه ناو انگلیسی خدمت کرد و  ثابت  شد استفاده از سکوی پرتاب  برای پرتاب هارییر بسیار بهتر از استفاده از کاتاپلت  برای پرتاب جنگنده با بخار  اب است

در مورد کارایی سی هارییر در رزم هوایی اگر و اما بسیار بود ولی هنگامی که در  سال ۱۹۸۲ نبرد فالکلند اغاز شد  برای ازمایش سی هارییر بستری پیش امد. در ان زمان نیروی دریایی  انگلستان برای پشتیبانی   نیروی زمین و پوشش هوایی  ۲۸ سی هارییر را بر روی دو ناو هواپیما بر هرمس و اینویسیبل  به منطقه فرستاد  و همچنین  نیروی هوایی نیز ۱۴ فروند هارییر را با پنج بارسوختگیری هوایی  ۶۴۰۰ کیلومتر  بدوت توقف پرواز داد تا به جزیره اسنسیون برسد که البته ۷۰۰۰ کیلومتر با فالکلند فاصله داشت  و از انجا را با  یک کشتی غیر نظامی کانتینر بر  تا  فالکلند برده شدند .

سی هارییر در فارکلند

جی ار ۳  با کمک بمب های خوشه ای بی ال ۷۵۵ و راکت انداز های  ۶۸ م م و بمب های لیزری  به اهداف زمینی  حمله کردند. انگستان با عجله چند ده موشک ضد رادار شرایک  نیز از امریکا تحویل گرفت تا روی هارییر جی ار۳ نصب کند ولی  به جنگ نرسید . در نهایت دست  کم دو جی ار۳ بر اثر اتش پدافند ارژانتین  از دست رفت ولی در کل  کارایی کلی انها مطلوب  بود.

در حالی که جی ار ۳ در نقش هوا به زمین  به کار رفت سی هارییر مدافع اسمان بود. در جبهه مقابل ارژانتین از میراژ ۳ یک جت مافوق صوت   و نسخه های اسرائیلی ان بهره می برد که شاید از نظر بسیاری ،  به دلیل سرعت بیش از ۲ ماخ ان از جت مادون صوتی چون سی هارییر برتر  بود ولی در واقع برگ برنده سی هارییر اول چالاکی  مناسب و دوم اموزش و تمرین بسیار خلبان ان بود.

سی هارییر کار سختی در این نبرد داشت و به دلیل نبودن یک هشدار دهنده زود هنگام (اواکس) بر روی ناو های انگلیسی مجبور به گشت های طولانی مدت در اسمان بود.در نهایت  طی درگیر های  داگ فایتر سی هارییر موفق به سرنگونی ۲۰ جنگنده ارزانتین شامل  ۱۱ میراژ ۳ و دجر  شد  و البته شش فروند سی هارییر از دست رفت که دو فروند بر اثر اتش  پدافند و مابقی بر اثر حوداث غیر  رزمی. در این نبرد هیچ هارییر و یا سی هارییر  به اتش جنگنده های ارژانتین از دست نرفت.

با وجود  موفقیت های بسیار سی هارییر در جنگ فالکلند بسیاری از خلبان نیروی دریایی می دانستند  که بسیار خوش شانس بوده اند که تنها به تکیه بر موشک AIM-9L سایندوندر در جنگ هوایی پیروز  شدند زیرا دشمن انها نیز چیزی بهتری نداشت ولی در درگیری با سوخوی۲۷ ویا میگ۲۹ مسلح به موشک  هدای رادار نیم فعال داستان فرق میکرد از این رو از اواخر دهه ۱۹۸۰  تصمیم به نصب یک موشک  هدایت راداری بر روی سی هارییر گرفته شد. البته از بعد از جنگ ارتقائاتی  دیگری نیز روی سی هارییر انجان شد که برای نمون نصب مخارن  سوخت رها شونده ۸۵۴ لیتری به جای مخازن ۴۵۵ لیتری قبلی که قابل جدا  شدن نبودند و این  مسئله در رزم هوایی مشکل ساز بود. همچنین تغییراتی در سامانه خودکار  تغییر خروجی موتورها و همچنین  ژنراتورهای برق داده شد. تغییر دیگر در سال ۱۹۸۷ با نصب موشک سی ایگل داده شد. در نبرد فارکلند اگرچه روی کاغذ سی هارییر توان حمل موشک ضد کشتی سی ایگل را داشت  ولی هنوز رادار برای این کار ارتقا نیافته بود . فاز بعدی  ارتقا که باعث شد تا سی هارییر به استاندارد اف ار اس ۲ برسد در سال ۱۹۸۸ اغاز شد و در سال ۱۹۹۳ عملیاتی شد.بزرگترین تغییر اف ار اس ۲  نسبت به اف ار اس ۱ تغییر رادار  بلو فاکس با رادار بلو ویکس بود. این رادار دارای  برد ۱۵۰ کیلومتر  بود و دارای  توان نگاه به پایین بود  و می توانست  همزمان  با دو هدف درگیر  شود و کارای  کلی ان بسیار بهتر بود وتوان کاوش  حین  رهگیر را داشت . با نصب این رادار سی هارییر توان حمل و پرتاب موشک امرام را پیدا کرد که یک موشک رادار  فعال میان برد بود.این موشک با توان شلیک کن و فراموش کن به سی هارییر توان درگیر در برد  فراتر از دید بصری را داد. همچنین این مدل دارای  دو جایگاه بیشتر برای حمل امرام بود که در کنار بدنه(یکی در هر سو) نصب شده بود.  معمولا در یک گشت هوایی دو موشک امرام دو سایندوندر و یک غلاف  توپ ۳۰ م م را حمل می کرد. علیرقم  توان حمل امرام ولی همواره سی هارییر ار توان حمل محموله  کم تسلیحاتی رنج می برد .

اف ای۲

از جمله تغییراتی دیگر می توان به نصب موتور پگاسوز ۱۰۶  که در واقع ارتقاء انجام شده روی پگاسوز  ۱۰۴ بود،  کابین دیجیتال  مجهز به دو نمایشگر رنگی چند کاره، هوتاس و سامانه ناوبری جی پی اس  مجهز شد. اخرین  سی هارییر ارتقا یافته در سال ۱۹۹۵ تحویل  شد و تا سال ۲۰۱۲ در خدمت باقی ماند. قرار بود تا ورود به خدمت نسخه عمود پرواز اف۳۵ بی در خدمت باقی بماند  ولی به دلیل تاخیر در برنامه اف۳۵ در سال ۲۰۱۲ بدون هیچ جایگزین  از خدمت خارج شد تا ناوهای هواپیما بر انگلستان نیز همراه  انها زمین گیر شوند. قرار است انگلستان  تا سال ۲۰۱۷ دو ناو هواپیما بر جدید دریافت کند که به اف۳۵ بی تجهیز شده باشند

حمل امرام بر روی سی هارییر

نسل دوم هارییر

هارییر ۲

در سال ۱۹۷۳  هاوکار و مکدانل داگلاس به دنبال یک طرح جدید بودند که با تغییر بال و موتور هارییر جنگنده ارتقا یافته ای را خلق کنند. این طرح در سال ۱۹۸۵ به دلیل هزینه بالا لغو شد ولی تفنگدارن دریایی خواهان ارتقاء ای وی ۸ ای خود به نسخه ای با کارایی  بالاتر بودند.از این رو نسخه جدید با نام ای وی ۸ بی توسعه یافت

دو فروند  ای وی ۸ ای به وای ای وی ۸ بی در سال ۱۹۷۸ ارتقا یافتند که شامل  بال کامپوزیت جدید  بود  که اولین پرواز خود  را در ۸ نوامبر   سال ۱۹۷۸ انجام داد  . اولین نمونه کاملا نو ساز در سال ۱۹۸۱ پرواز کرد و اولین دسته   تولید  در سال ۱۹۸۳ تحویل شد. قرار بود تمامی ای وی ۸ ای به نسخه جدید ارتقا  یابند ولی این طرح لغو شد

ای وی ۸ بی تغییرات بسیار  داشت از جمله یک بال تمام کامپوزیت  جدید که سبک تر بود و توان بار گذاری بیشتری داشت  و توان حمل تا ۴٫۲ تن سلاح یعنی دو برابر نسخه های قبلی در تمامی خانواده هارییر را داشت. همچنین توان حمل سه جایگاه زیر بال را داشت که با در نظر گرفتن جایگاه زیر بدنه تعداد جایگاه ها  به هفت عدد افزایش یافته بود. موتور به نسخه جدید  پرات اندویتنی  اف۴۰۲ –ارار-۴۰۶ با توان ۲۲۰۰۰ پاوند تعویض شد که دارای  سامانه کنترل دیجیتال بود . با وجود   افزایش کارایی  موتور و وزن کمتر ولی سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت کمتر شده ولی خیلی مهم نبود زیرا تفنگداران سرعت بالا نمی خواستند

همچنین  در این نمونه توپ دو لول ۳۰ م م با توپ ۵ لول ۲۵ م م گاتیلنگ تعویض شد که توان اتش  ۳۶۰۰ گلوله بر دقیقه  داشت و۳۰۰ گلوله با خود حمل می کرد. کابین به صورت کامل  ارتقا یافت و به اچ یو دی جدید بزرگتر،دو نمایشگر تک رنگ چند کاره در درون کابین ،  هوتاس  و صندلی پرتاب جدید تجهیز شد.کابین شباهت بسیار به  کابین اف۱۸ هورنت نیروی  دریایی دارد

ای وی ۸ بی

از دیگر تغییرات میتوان به  رایانه پرتاب بمب جدید ای اس بی ۱۹  که به ان اجازه پرتاب بمب های هدایت  لیزری و اپتیکی  را میداد. این سامانه بر روی ای ۴ ام اسکای هاوک نیز نصب شد.همچنین سامانه پرتاب کننده شراره و پوشاله ای ال ایی ۳۹ ،هشدار دهنده راداری  ای ال ار۶۷ و غلاف جنگ الکترونیک ای ال کیو ۱۲۶ سی از دیگر تجهیزات این هواپیما بود . در مجموع ۱۷۶ فروند ای وی ۸ بی برای  تفنگداران دریایی ساخته شد

همچنین نسخه اموزشی  با نام تی ای وی ۸ بی نیز ساخته شد  که در ۲۱ دسامبر  سال ۱۹۸۷  پرواز کرد. در اواخر دهه ۱۹۸۰ بک  بر روز رسانی  بر روی ای وی ۸ بی  ان را به یک  سامانه دید  حرارتی در دماغه مجهز کرد  که  تا توان انجام عملیات بمب باران شبانه نیز داشته باشد و کابین نیز به دوربین دید  در شب هماهنگ شد. همچنین موتور نیز ارتقا یافت و ۱۰% توان بیشتری را به دست  اورد و سامانه جنگ الکترویک و هشدار دهنده نیز  ارتقا  یافت. به دلیل  توان بالا در رزم شبانه به این نسخه  ای وی ۸ بی ان ای(NA)  گفته شد  که در سال ۱۹۸۹ تحویل شد

ای وی ۸ بی پلاس

در سال ۱۹۹۱   ای وی ۸ بی به ای وی ۸ بی + ارتقا یافت. این  نمونه دارای   یک رادار ای پی جی ۶۵  متعلق به جنگنده اف۱۸ ای و بی بود. در  واقع از انجای که در مراحل نخست  عملیاتی شدن  اف۱۸ سی و دی هورنت هنوز  رادار ای پی جی ۷۳ اماده نبود بر روی این جنگنده رادار  ای پی جی ۶۵ نصب شد که متعلق  به نسخه قبلی هورنت یا اف۱۸ ای و بی بود. وقتی رادار ای  پی جی ۷۳ اماده و بر روی اف۱۸ سی و دی به مرور زمان نصب شد رادار های قبلی  بر روی  ای وی ۸ بی + نصب شد. رادار   با برد ۱۵۰ کیلومتر توان کشف اهداف  هوایی، زمینی و دریایی را   داشت   و توان حمل شش موشک امرام  را داشت  و از این رو توان درگیر میان برد نیز داشت. اولین نمونه ارتقا یافته در ۲۲ سپتامبر  سال ۱۹۹۲  پرواز کرد.

ارتقائات  دیگری همچون سامانه ناوبری بر اساس  جی پی اس ، توان حمل غلاف نشان  گذار  لیزری لیتینیگ ای ار که البته در سال ۲۰۰۳ به بعد روی ان نصب شد . همچنین از سال ۲۰۰۴ به بعد نیز سلاح های هدایت ماهواره ای  روی ان نصب شد. ای وی ۸ بی در جنگ اول و دوم خلیج فارس و نبرد در افغانستان ، بر ضد ارتش قزافی استفاده شد

ای وی ۸ بی +

هنگامی که انگلیسیها  عملکرد عالی ای وی ۸ بی  سپاه تفنگ دار دریایی امریکا را دیدند تصمیم گرفتند تا   در نیروی هوایی خود نسخه ای مشابه را  به خدمت بگیرند.

نسخه انگلیسی ای وی ۸ بی ، جی ار  ۵ نامیده شد.اگرچه شباهات بسیار داشت ولی در  جزئیات تفاوت های نیز داشت برای نمونه این نمونه از توپ تک لول ۲۵  م م بهره می برد  با سرعت اتش ۱۸۵۰ گلوله بر دقیقه مجهز شد، همچنین  کابین نیز متفاوت داشت و دارای  یک نمایشگر چند کاره و یک صفحه دایره ای  شکل برای  یک نقشه متحرک بود. سامانه شناسایی دوست از دشمن و هشدار دهنده و جنگ الکترونیک انگلیسی  داشت . اولین جی ار ۵در اوریل ۱۹۸۵  پرواز کرد و در سال ۱۹۸۹ وارد خدمت شد  و جایگزین جی ار ۳ شد . در مجموع ۴۱ فروند جی ار ۵ ساخته شد . ۲۱ فروند نیز جی ار ۵ ای ساخته شد که البته تفاوت بسیار کی با جی ار ۵ داشت.

جی ار ۵

نسخه بعدی جی ار ۷ بود  که برای درگیری در شب ارتقا یافته بود. این نمونه دارای  یک سامانه دید حرارتی مارکونی  ۱۰۱۰ در بالا دماغه خود مشابه  ای وی ۸ بی ان جی بود و از از دوربین دید  شبانه بهره می برد . مجهز به دو نمایشگر رنگی چند کاره شد و از یک اچ یو دی جدید بهره می برد . اولین جی ار ۷ در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ پرواز کرد و در اواخر سال ۱۹۹۰ تحویل نیروی هوایی شد. ۳۴ فروند از این نمونه ساخته شد   و ۵۰ فروند جی ار ۵ و جی ار ۵ ای نیز به این مدل ارتقاء  یافت.

جی ار ۵ در جنگ سال ۱۹۹۱ بر علیه عراق جنگید  و جی ار۷  از سال ۱۹۹۲  بر فراز منطقه پرواز ممنوع خدمت کرد و در سال ۱۹۹۹ در بالکان جنگید.در اواخر  دهه ۱۹۹۰  جی ار ۷ به سامانه جی پی اس تجهیز شد و از غلاف نشان گذاری و دید حرارتی TIALD بهر برد که برای نشان گذار لیزری  از ان بهره می برد.

بعد از نبرد در بالکان جی ار ۷ توان حمل و پرتاب نسخه تصویر بردار فروسرخ موشک ماوریک را پیدا کرد  و در سال ۲۰۰۳ به بمب  های هدایت لیزری   جی بی یو ۱۲  و ۱۶ تجهیز  شد.در نبرد برای اشغال عراق و افغانستان  حضور فعال داشت

اخرین ارتقا انجام شده بر روی هارییر در نیروی هوایی انگلستان  باعث به وجود امدن نسخه ای با نام جی ار ۹ بود . این نسخه  در اواسط دهه ۱۹۹۰ با ارتقا ۳۰ فروند تورنادو جی ار ۷  که شامل  ارتقاء پگاسوز ۱۰۷  که دارای  ۲۳۸۰۰ پاوند رانش بود.

جی ار۷

از انجای که تعمیر   و نگهداری  پگاسوز ۱۰۷ سخت بود تنها همان ۳۰ فروند با این موتور ارتقا  یافتند که به جی ار ۹ ای مشهور شدند و ۳۰ فروند دیگر  با همان موتور قبلی جی ار ۷  ولی با ارتقاء    همچون  ،رایانه پرواز و کنترل اتش  جدید، دیتا بیس   جدید، سامانه ناوبری  جی پی اس،یک سامانه هشدار  دهنده نزدیک شدن به زمین و بهبود نمایشگر های رنگی درون کابین. ۶۰ فروند جی ار ۷ به جی  ار ۹ و جی ار۹ ای ارتقا  یافتند که در افغالستان از انها استفاده شد.

سیستم کنترل اتش جدید به جی ار۹ و جی ار ۹ ای  توان استفاده از موشک ضد تانک بریمستون را به این جنگنده داد  . در نهایت  هارییر در خدمت نیروی هوایی انگلستان  در سال ۲۰۱۰ به دلیل  برنامه کاهش بودجه دفاعی بازنشسته شد و امروز  در هیچ نیروی ارتش انگلستان هارییر خدمت نمیکند

جی ار۹

هارییر به سه کشور دیگر نیز فروخته شد. هند،  اسپانیا و ایتالیا.

اسپانیا و ایتالیا  ای وی ۸ ای و بی را تحویل گرفتند که نسخه امریکایی بود. در ایتالیا  ، قوانین نظامی استفاده از هواپیمای  بال ثابت را در سال ۱۹۳۷ در نیروی دریایی این کشور را  ممنوع کرده بود. در سال ۱۹۸۹ این قوانین  مورد بازنگری  قرار گرفت و از انجای که ناو بالگرد بر “دوریا” تنها توان حمل هواپیمای عمود پرواز را داشت  نیروی دریایی ایتالیا دست به سفارش ای وی ۸ بی از امریکا زد.این نیرو ۱۴  فروند  ای وی ۸ بی شامل  ۲ فروند تی ای وی ۸ بی را سفارش داد.  تا سال ۱۹۹۵  تمامی هواپیما تحویل این کشور  شد که بر روی  ناو ابی خاکی Garibaldi مستقر شد. در سال های بعد از سال ۲۰۰۰ ایتالیا  ای وی ۸ بی خود را به ای وی ۸ بی+ ارتقا داد که شامل  نصب موشک  امرام و بمب های هدایت ماهواره ای بود. ایتالیا  از ای وی ۸ بی خود در نبرد بر ضد یوگسلاوی در سال ۱۹۹۹ و نبرد برضد طالبان  بهره برد.در نبرد در افغاستان ای وی ۸  بی + ایتالیا بیش از ۱۲۲۱ پرواز انجام دادند و ۷۱۰ بمب هدایت شونده رها کرد .این نیرو تصمیم به جایگزین ای وی ۸ بی خود با اف۳۵ بی دارد

ای وی ۸ بی+ نیروی دریایی ایتالیا

نیروی دریایی اسپانیا نیز برای استفاده از ناو های کوچک خود دست به خرید ای وی ۸ اس  زد که در واقع همان ای وی ۸ ای  بود . در سال ۱۹۸۳ طی قرار دادی تمامی ۱۲ فروند تحویل  به ای وی ۸ بی ارتقا یافتند.اسپانیا  نیز در میانه دهه ۱۹۹۰ ، ای وی ۸ بی خود را به  ای وی ۸ بی+ ارتقا داد و مسلح به موشک  امرام کرد  و همکنون  در حال بررسی خرید اف۳۵ بی برای جایگزینی  انها است

هند تنها مشتری سی هارییر یا در واقع تنها مشتری هارییر انگلیسی است.این کشور در اوائل دهه ۱۹۸۰  دست به خرید سی هارییر از انگلستان برای  استقرار  بر روی ناو های هواپیما بر کوچک Vikrant  و Viraat    زد. سی هارییر هندی همانند نسخه انگلیسی  به بمب موشک ضد کشتی و راکت مسلح شد و از موشک سایندوندر برای دفاع هوایی بهره می برد  و دارای  رادار لبو فاکس بود.با وجود این از ۳۰ هارییر نیروی دریایی امروزه تنها۱۱ فروند باقی  مانده  و ۱۷ فروند بر اثر حوادث غیر رزمی از دست رفتند. قرار بود اسرائیل  انها  را ارتقا دهد  ولی برنامه لغو شد و امروزه میگ۲۹ کا در حال جایگزینی با این جنگنده است..

در مجموع ۵۳۲ فروند هاییر شامل ۱۱۱ فروند سی هارییر و همچنین ۳۷۷ فروند ای وی ۸ ای و بی ساخته شد.

سی هارییر نیروی دریایی هند

کابین ای وی ۸ بی +

منبع : jangaavaran.ir