میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

در سال 1090 زائری فرانسوی به نام پطرس  و ملقب به "پیرارمیت" به بیت المقدس وارد شد و از دیدن تسلط مسلمانان بر سرزمین مقدس برآشفت وقسم یادکرد که آنجا را از دست مسلمانان خارج کند.

او به نزد اسقف بیت المقدس به نام "سمعان" رفت و هر دو شروع به درددل کردند. درانتها، سمعان نامه هایی برای پاپ و دیگر سلاطین اروپا نوشت و به دست پیرارمیت داد. پیرارمیت به رم رفته و نامه را به دست پاپ "اوربان دوم" داد و پاپ که از سخنان وی متاثر شده بود به او دستور داد تا برای جهاد مردم را ترغیب کند.

در حقیقت، پیر ارمیت با سمعان (اسقف بیت المقدس) سرو سری یافته بود. سمعان عامل و کارگذار حکومت بیزانس بود. بیزانس از افزایش نفوذ پاپها در اروپا نگران شده بود و از این بیم داشت که سلطه معنوی پاپ ها تا قسطنطنیه نیز گسترش پیداکند.

از طرف دیگر قلیچ ارسلان سلجوقی (حاکم وقت نیقیه) تا حوالی تنگه بسفر تاخته بود و قسطنطنیه را با خطر سقوط روبرو کرده بود. امپراطوری بیزانس سعی داشت تا با درگیر کردن این دو دشمن بالقوه خود از شر هر دو در امان نگه دارد.

پاپ ابتدا مجمعی در شهر بالانس ایتالیا برگذارکرد تا مردم و سلاطین را به جهاد ترغیب کند اما در این کار چندان موفق نشد. در نوامبر 1095، پاپ خود در کلرمون فرانسه سخنرانی کرد و از مسیحیان درخواست کرد تا اورشلیم را از دست مسلمانان خارج کنند. مردم و سلحشوران فرانسه بر سرشوق آمدند و پس از نام نویسی پاپ آنها را برکت داد و پرچم صلیب را به آنها اعطاکرد.

قرار شد که در روز 15 آگوست 1096 (مصادف با سالروز عروج حضرت عیسی(ع)) هر فرمانده صلیبی با سپاهیانش رو به قسطنطنیه حرکت کند تا از آنجا متحد شده و به یکباره به فلسطین حمله کنند. عده 100هزار نفر سوارکار و 6 هزار نفر افراد متفرقه در آن زمان سوگند یادکردند.

فردای آن روز پاپ امتیازات زیر را به صلیبیون واگذارکرد:

1-    بخشوده شدن تمام گناهان گذشته و آینده.

2-    معافیت از پرداخت عوارض و صدقات دینی.

3-    مصونیت عائله ودارایی آنها تا پایان جنگ.

اردوی عوام الناس

از چند ماه مانده به روز موعود، مردم عادی دسته دسته از تمام خاک اروپا رو به سوی قسطنطنیه آوردند. هر کس مالمیک زیادی و دست و پاگیر خود را فروخت تا به همراه زن و فرزند خود به سوی ارض موعود و سرزمین شیر وعسل رهسپار شود.

این دسته ها بیشتر تحت هدایت کشیشها حرکت می کردند و چون آذوقه کافی نداشتند در طول راه به غارت دهات و شهرها پرداختند و بارها توسط حکام شهرها سرکوب شدند تا در انتها به قسطنطنیه رسیدند. هر دسته که از راه می رسید توسط ماموران بیزانس در محل مخصوصی در خارج از شهر مستقرمی شدند و برای آنها جیره تعیین می شد.

امپراطور بیزانس -الكسیس كومنون- که از کثرت این جمعیت به وحشت افتاده بود منتظر ورود اردوی سرکرده ها و فرماندهان نظامی نشد و به کشتی هایش دستور داد تا این اردوی نامنظم را از بسفر عبور داده و در آسیای صغیر پیاده کنند.

اردو پس از چند روز استراحت به راهنمایی راهنمایان بیزانسی حرکت به سوی خاک سلجوقیان را آغازکرد. پیرارمیت کشیش که احساس خطر کرده بود به بهانه ای اردو را ترک کرد و برای اعتراض به قسطنطنیه بازگشت.

حاکم وقت نیقیه در آن زمان قلیچ ارسلان سلجوقی بود. او با گروهی از چابکسواران خود به استقبال اردوی عوام الناس رفت ولی پس از رسیدن به آنها از برابر آنها فرار کرد. اردو که از مردم عادی تشکیل شده بود و سلاح آنها چماق و سپر بود به دنبال قلیچ ارسلان افتادند. قلیچ ارسلان در حوالی نیقیه ناگهان بازگشت و برسرشان تاخت و همه را کشت. تعداد کشته شدگان را تا 1 میلیون نفر هم ذکر کرده اند.

حرکت نهایی به سوی فلسطین

در روز 15 آگوست 1096 اروپا از جای کنده شد. سرکردگان و فرماندهان رزمی اروپا به همراه خدم و حشم و حتی زن و فرزند پای در راه اورشلیم گذاشتند. 4 گروه بزرگ این اردو را شکل می دادند.

1-    فرانسویان شمال به سرکردگی گادفری (از بویلون) حاکم لرن جنوبی و برادرش بالدوین حاکم فلاندر و اوسناش.

2-  فرانسویان جنوب به سرکردگی ریمون حاکم تولوز از مسیر شمال ایتالیا، کرواسی،صربستان و بلغارستان به سوی قسطنطنیه.

3-  نورمنهای ایتالیا به فرماندهی تانگرد، بوهیموند، کنت ترانت، ریچارد، رانوتف، روباردوهوس، روباردوسه از راه دریا به سوی قسطنطنیه به راه افتادند.

4-  فرانسویان قبیله دوفرانس به فرماندهی هوگ (از ورماندوا) برادر فیلیپ اول پادشاه فرانسه، روبرت کورت هوزه پسر "گیوم فاتح" پادشاه انگلستان و ایتن (از بلوا) از طریق کوه های آلپ به سوی رم و بعد از طریق دریا به سوی قسطنطنیه.

کشتی های گروه آخر در نزدیک مقدونیه دچار طوفان شد و هوگ خود را به زحمت نجات داد و به یکی از شهرهای بیزانس رساند. حاکم شهر با او به قسطنطنیه آمد. امپراطوربیزانس که از حرکت سیل آسای صلیبیون به وحشت افتاده بود هوگ را به عنوان گروگان توقیف کرد.

گادفری(فرمانده دسته اول) برای تهدید امپراطور وارد شهر فلیپوس شد و به آزار مردم پرداخت. امپراطور الکس اول او را بازخواست کرد و وی جواب داد تا زمانی که هوگ در زندان امپراطور بیزانس است دست از سرمردم شهر برنخواهد داشت. امپراطوربیزانس هوگ را به نزد خود خواند و بنا به رسم مردم اروپای غربی از او سوگند وفاداری گرفت و هوگ قول داد که در برابر حمایت امپراطور تمام سرزمینهایی که در آینده فتح می کنند به امپراطور واگذار کند. اینگونه بود که بزرگترین فرمانده صلیبیون (از حیث سلسله مراتب و تبار خانوادگی) تابع دولت بیزانس شد.

دسته جات صلیبیون یکی یکی به حوالی قسطنطنیه رسیدند. در این زمان گادفری حامی امپراطور بیزانس شد. در آن زمان قسطنطیه یکی از آبادترین و زیباترین شهرهای جهان بود. بوهیموند (فرمانده ایتالیایی ها) پیشنهاد کرد که به جای اورشلیم به فتح قسطنطنیه بپردازند ولی گادفری با او به مخالفت پرداخت.

امپراطور سرکردگان صلیبی را به حضور پذیرفت و قول داد که در عوض تامین آذوقه و علوفه سپاه صلیب سرکردگان باید سوگند یادکنند که به امپراطور بیزانس وفادار بمانند و تمام سرزمینهایی که به دست می آورند به امپراطور واگذارکنند. فرماندهان که دچار مشکل در تهیه آذوقه بودند ناچار سوگند وفاداری به آلکس اول خوردند. قرارشد که صلیبیون با استفاده از کشتی های امپراطوری بیزانس در خاک آسیای صغیر پیاده شوند و یک دسته از سپاه بیزانس به فرماندهی "تونومیت" به همراه آنها به راه افتد تا زمینهای فتح شده را به نام امپراطور از صلیبیون تحویل بگیرد.

بزرگترین مشکل اردوی فرماندهان این بود که هیچ کدام از آنها نقش یک فرمانده و بزرگتر را در میان دیگرفرماندهان نداشت و هر فرمانده ای بنا به تصمیمات و هوس خود عمل می کرد. از طرف دیگر توافقی درباره رابطه این فرماندهان با کشیشها و روحانیت وجود نداشت. اشراف بیشتر برای کسب منافع مالی و دنیوی به جنگ مسلمانان آمده بودند و تحمل اظهار نظر کشیشها را نداشتند. به هرحال اگر چه آنها در ظاهر مطیع پاپ بودند ولی در نهان علاقه ای به پیروی از پاپها نداشتند.

از طرف دیگر این فرماندهان رابطه ای نامشخص با امپراطور بیزانس داشتند و معلوم نبود که با متحدان و رعایای امپراطور چگونه برخورد کنند. با اینهمه تفرقه و بی اعتمادی پیروزی این اردوی چندپاره بر مسلمانان را بیشتر می توان چون معجزه ای دانست.

آغاز جنگ

در این زمان، دولت قلیچ ارسلان سلجوقی در نیقیه قوی ترین دولت مسلمان در غرب آسیا به شمار می رفت و دارای سپاهی به استعداد 100 هزارنفر بود. حتی امپراطور بیزانس در سال 1093 برای دفع حمله بلغارها و نرمنها از قلیچ ارسلان کمک گرفته بود.

امپراطوران بیزانس در طی قرنها حکومت بسیار سیاست مدار شده بودند. آنها در کارها لجاجت نمی کردند. در دشواری ها به جای استفاده از سلاح از نیرنگ استفاده می کردند. دشمنانشان را به دست دشمنان دیگر سرکوب می کردند. از پشت خنجر می زدند. عهدشکن بودند. در هنگام ضعف باگذشت و در هنگام غلبه خون آشام و شدید الانتقام بودند.

جنگ های اول صلیبی که در ابتدا به منظور جهاد با مسلمانان و نجات مزار حضرت مسیح(ع) برپاشده بود توسط مکر و حیله الکس اول -امپراطور وقت بیزانس- تبدیل به جنگ با دشمنان بیزانس شد. او به جای اینکه با استفاده از نیروی دریایی قوی خود صلیبیون را مستقیما به فلسطین برده و در آنجا پیاده کند صلیبیون را با کشتی وارد خاک سلجوقی ها کرد تا آنها را به جان یکدیگر بیاندازد.

پس از پیاده شدن در ساحل صلیبی ها در یک جلسه مشورتی گادفری را به عنوان فرمانده کل قوا انتخاب کردند.

استعداد سپاه صلیب در این زمان 100 هزار سوار و 500 هزار پیاده بود.  این عده توسط گادفری به چند دسته تقسیم شد و هر دسته تحت ریاست یک سرکرده و با یک بیرق مخصوص به راه افتاد.

محاصره و فتح نیقیه

قلیچ ارسلان بیشتر قوایش را به نیقیه فراخواند و منتظر ورود صلیبیون شد. پس از چندی دستجات صلیبیون پشت سرهم رسیدند و نیقیه را از سمت خشکی محاصره کردند. شهر نیقیه از سمت غرب و جنوب به دریاچه اسکاتیوس و از سمت شمال و شرق به کوه متصل بود.

قلیچ ارسلان با عده ای از سپاهیان برگزیده خود به قلب صلیبیون زد ولی در برابر تعداد زیاد دشمن کاری از پیش  نبرد و در غروب آفتاب به زحمت خود را به نیقیه رساند. فردای آن روز دوباره قلیچ ارسلان دوباره به صف دشمن زد ولی در نهایت صلیبیون راه بازگشت او را به شهر بستند و او به طرف کوه های اطراف هزیمت کرد(490ه.ق 1097م). باقی سربازان نیز به حصار شهر بازگشتند و هر زمان که صلیبیون به شهر نزدیک می شدند آنها را زیر باران تیر می گرفتند.

پس از چند روز محاصره یک روز مدافعین با تعجب دیدند که دریاچه پشت شهر پر از کشتی است. این کشتی ها کشتیهایی بودندکه به دستور امپراطور بیزانس برای اردوی صلیبیون آذوقه آورده بود ولی مسلمانان فکر کردند که این کشتی ها جنگی هستند. شهر دچار آشوب و هراس شد. مدفعان شهر زن و فرزند قلیچ ارسلان را از راه مخفی فراری دادند ولی در میانه راه صلیبیون آنها را اسیرکردند.

توبونیت(فرمانده بیزانسی که همراه صلیبیون بود) به صورت پنهانی به اهالی شهر پیغام داد که اگر شهر را به او تسلیم کنند او از طرف امپراطور جان و مالشان را از دست صلیبیون نجات خواهد داد. اهالی این پیشنهاد را پذیرفتند و پرچم امپراطوری را بر فراز حصار شهر برافراشتند.فردا صبح که صلیبیون به سمت حصارشهر بازگشتند بر روی باروی شهر سربازان بیزانس را به پاسداری دیدند و مجبور شدند از راهی که آمده اند بازگردند.

قلیچ ارسلان نامه ای به امپراطور بیزانس فرستاد و تقاضای آزادی زن و بچه اش را کرد و امپراطور هم به صلیبیون دستور داد تا این کار انجام شود.

نبرد دریله

 نیرنگ بیزانسی ها در فتح شهر نیقیه (بدون درنظر گرفتن منافع صلیبیون وبا استفاده از نیروی آنها) اسباب دلخوری سران صلیبی از امپراطور بیزانس شد. پس از عدم موفقیت صلیبیون در فتح پایتخت سلجوقیان، گادفری سپاه تحت فرمانش را به دو قسمت تقسیم کرد. بخش نخست را به ریاست بوهیموند (از سران نورمنهای ایتالیا) به جلو فرستاد و خود با بقیه سپاه از دنبال وی به راه افتاد.

بوهیموند پس از چند روز راه پیمایی در کنار رود گورگون و نزدیک "دریله" با سپاه قیلچ ارسلان روبرو شد. او زنان و کودکان را پشت سپاه خود قرارداد و عده ای پیاده نظام برای محافظت آنها مستقر کرد. تانگرد را به ریاست جناح راست و رابرت (دوک نرماندی) را به ریاست جناح چپ برگزید و خود در مرکز سپاه قرارگرفت(آرایش استاندارد قرون وسطی) .

قلیچ ارسلان پس از حمله به صلیبیون عقب نشینی کرد و هنگامی که صلیبیان به دنبالش راه افتادند بازگشت و با تیراندازی سنگین کماندارنش آرایش سپاه آنها را بهم ریخت(روش جنگی سواران پارت در جنگ کاره). صلیبیون عقب نشینی کردند و سلجوقی ها راهی به پشت جبهه آنها یافته و زن و بچه صلیبیون را به اسارت بردند.

بوهیموند در میانه میدان نبرد با قلیچ ارسلان روبرو شد ولی نتوانست آسیبی به او برساند و چندتن از شوالیه هایش را از دست داد. در همین زمان رابرت به همراه تانگرد و ریچارد توانستند خود رابه اسرا برسانند و آنها را آزاد کنند. این امر آتش جنگ را تندترکرد تا جایی که درنهایت صلیبیان فرارکردند.

در این اثنا گادفری با سپاهیانش سررسید و به سپاه بوهیموند پیوست. قلب سپاه را به ریموند، جناح چپ را به بوهیموند سپرد و خود در جناح راست جای گرفت. گادفری به سپاه مسلمین که در حال استراحت بودند ناگهان تاخت و سلجوقی ها که آماده نبردی دیگر نبودند به کوه های اطراف فرارکردند(490ه.ق-اول اوت 1097).

گادفری پس از این واقعه دیگر جرات نکرد تا سپاهش را تقسیم کند و همه را یکباره به سمت فلسطین حرکت داد. سپاه صلیب یک بار دیگر در ماه سپتامبر با سلجوقی ها مصاف داد که باز هم برنده نبردشد.

قلیچ ارسلان از جلوی سپاه صلیب به راه افتاد و به هر دهی که می رسید آن را ویران می کرد و انبارهای آذوقه و باغ ها مزارع را آتش زده و قنات ها و چشمه ها را کور می کرد. گرمای هوای و فقدان آب و آدوقه کار را بر سپاه صلیبیون سخت کرد تا جایی که کارشان به مرده خواری و خوردن علفهای بیابان رسید.

سواران که اسبهایشان تلف شده بود اسباب خود را بر دوش کشیده و پای پیاده به راه افتادند تا درنهایت به حوالی مناطق ارمنی نشین آسیای صغیر رسیدند. شهرهای ارمنی نشین اغلب به سلجوقی ها باج می دادند تا امنیت آنها را حفظ کنند.

منبع :

http://wars-and-history.mihanblog.com/post/161