بخش سوم / دوره دوم جنگهای ایران و عثمانی و فتح گنجه

          عادل خوجه 
            بازدید : 1825
          دوشنبه 02 آذر 1394
           نظرات (0)
        

دوره دوم جنگهای ایران و عثمانی و فتح گنجه

به هنگام فتح گنجه در جمادی الاخر سال 1147 ه گنجعلی پاشا وسایل جنگی بسیار و آذوقه فراوان در قلعه ذخیره کرده بود و 14 هزار سرباز ترک را نیز آماده دفاع ازآن نمود.لشکریان نادر با رسیدن به این ناحیه،دورحصار و باروی قلعه را درعرض 3 روز سنگرهای مختلف ساختند و در درون آن ها مستقر گردیدند.سپس با فاصله یک تیر پرتاب از قلعه ، برجی از چوب ساختند تا از بالای آن درون قلعه را نظاره کنند.ولی این برج دیده بانی در اولین فرصت توسط مدافعان قلعه ویران شد.

به امر نادر یگانهای تحت امر علی خان توپچی باشی در روز بعد،ازهنگام صبح تا پاسی از شب حصار ، برج ها و دروازه های قلعه را زیر آتش خمپاره های آتش افشان و توپخانه سنگین گرفت .

ولی با وجود تخریب بسیار ،مدافعان دژ شبانه آن ها را ترمیم و تعمیر کردند.تا مدتی به همین وضع دو طرف یکدیگر را زیر آتش توپ و تفنگ داشتند تا اینکه عابت حسنعلی خان یکی از امرای درگاه نادر ،نقشه و طرح عملیات مهمی را پیشنهاد نمود که مورد توجه نادر و سایر فرماندهان قرار گرفت .

به موجب این طرح از ولایات مختلف سربازان 100 هزار توبره (کیسه) جمع آوری کردند و تمامی آنها را از خاک و خاشاک انباشتند.آنگاه کیسه ها را در یک منطقه مشخص بداخل خندق دوشهر ریختند تا آنجا را کاملاً پرکردند.بدینوسیله راه عبور و گذر برای جنگاوران سپاه نادر بوجود آمد.

ولی هربارکه تعدادی از سربازان از روی آن معبر عبور می کردند بلافاصله مدافعان از دروازه ها بیرون می آمدند و با آتش توپخانه و تفنگ تفنگچیان آن ها را کشته یا وادار به عقب نشینی می نمودند .

یک ماه نیز اوضاع بدین منوال گذشت در این مدت مدافعان قلعه توانستند 60 نفر از جزایریان تفنگچی را که نادر بر بالای مناره های مسجد خارج از قلعه مستقر کرده و به طو دائم کوچه و خیابان را به زیر آتش گرفته بودند ، با به توپ بستن مناره ها همگی را به دیار عدم بفرستند.

سرداران و سربازان عثمانی در این مدت به هیچ وجه از مقاومت کوتاه نکرده بودند.زیرا این دژ به همراه ایروان ، تفلیس و قارص 4 پادگان بزرگ مرزی نیز محسوب می شدند که شدیداً مورد توجه و پشتیبانی استانبول قرار داشتند.بعلاوه از دست دادن این 4 شهر یا قلعه موازنه قوا را در این سرحدات کاملا به نفع حریف برهم می زد.

قوای ایران که در این ستیز ملالت آور مستاصل شده بود ، تصمیم گرفت از خاکریزهای پیچ در پیچ و طولانی که به آن "کوچه سلامت" می گفتند بهره ببرند ،بنابراین اقدام به حفر آن نمودند در طول این چند روز مدافعان گنجه گلوله های خمپاره خود را تمام کردند و مجبور شدند منجنیقهائی همچون پله ترازو بسازند و میان آنها را پر از سنگ نمایند و روی سپاه نادر خالی کنند و بسیاری را این گونه به هلاکت بندازند.ولی سربازان نادر دست از خاک برداری نداشتند و قادر گردیدند با استفاده از حفاریها زیرزمینی خود را تا پای حصار برسانند.

در اینجا نقب چیان در زمان کوتاهی چهار نقب عریض به زیر برج و بارو قلعه بردند و آنرا مملو از باروت ، گلوله و چوب کردند.به نوشته میرزا مهدی استرابادی فقط 3500 من (تقریبا 10 تن) باروت زیر نقب ها کار گذاشتند ،دراین مدت مدافعان دژ بیکار ننشستند و از چند نقطه شروع به حفر نقب کردند آن چنانکه در دو مکان ناگهانی در زیر زمین مقابل نقابان ایرانی در آمدند و با شمشیر ، نیزه و طپانچه به جان هم افتادند.

درفشدار ارتش افشاریه

تفنگچی ها جزایری

سرانجام نقب زیر دروازه آتش زده و منفجر شد.این انفجار تخریب زیادی ایجاد کرد طوریکه راه را برای عبور یک نیروی ویژه و ضربتی 3 هزار نفره که از قبل آماده هجوم و رخنه بودند گشود. این گروه در زیر باران گلوله های تفنگ خود را به ابتدای درونی قلعه رساندند ولی پس از یک جدال خونین و تن به تن و دادن تلفات زیاد مجبور به عقب نشینی شدند.

طولانی شدن محاصره اینک نیروها را بیش از گذشته به شدت عاصی کرده بود ولی خشونت رفتاری موجود در شخصیت نادر و تعدادی از افسران کادر فرماندهی اش ، قدرت و جرائت هرنوع اعتراضی را از جنگاوران سلب نموده بود.برای چندمین بار عملیات دیگری در دستور کار فرماندهان قرار گرفت.

اینبار مقرر گشت دو دیوار بلند و موازی به حد ارتفاع حصار قلعه بسازند و در پایان آنها را به حصار اتصال دهند.چنین نیز کردند و پس از اتمام کار،آب رود منطقه را در درون این کانال بلند مصنوعی هدایت کردند تا کاملاً پر و سریز گردید.با ادامه جریان آب بخشی از برج و بارو تخریب شد.

سرانجام در یک حمله سراسری که تمام ارکان ارتش شرکت داشتند و به مدت 10 شبانه روز ادامه یافت تفنگ چیان ،توپچیان ،زنبورکچیان،غازان،امرا،حفاران و قدراندازان نقاط گوناگون برج و بارو را ویران نموده و توپچیان خراسان و قورچیان قرخلو از راه نقبی که نقب چیان حفرکرده بودند به داخل قلعه رفتند...ونقاره شادیان را بصدا درآوردند.بدین طریق گنجه فتح شد.اماهنوز چند روزی از این واقعه نگذشه بود که عبدالله پاشا سپهسالار معروف با ارتشی بزرگ که میرزا مهدی استرابادی تعداد آنرا 120 هزار نفر ذکر کرده از راه رسیدند.وباردیگر جنگ خونینی درگرفت.

عثمانیها با وجود کثرت نفرات کاری از پیش نبردند و 50 هزار نفر تلفات نیز برجای گذاشتند.سردار آنها عبدالله پاشا کشته شد و بسیاری از فرماندهان آنان هم اسیرگشتند (یکشنبه 26 ماه محرم).

نادر دستور داد نعش عبدالله پاشا را کفن کردند و در تابوتی شمشادی نهاده به همراه تعداد از فرماندهان اسیرشده ترک،ازجمله ینگیچری آقاسی ،توپچی باشیها،سنجق بیگیان که در محضر نادر به گریه افتاده بودند،روانه درگاه سلطان عثمانی نمودند.

پس از این جنگ تمام توپخانه اعزامی عثمانیها ، بخش تدارکات ، چادر ها و خیمه ها،چهارپایان فراوان و ادوات جنگی بیشمار به غنیمت ایرانیان در آمد .سپس خبر این پیروزی بوسیله فتح نامه ها متعدد به شهرهای مختلف از جمله آذربایجان ،عراق ، فارس ،همدان ،خراسان و مازندران ارسال گردید و دستور داده شد در تمام این نقاط "کوس شادمانی" بنوازند.پس از فراغت از این کار غنائم بیشمار را بین نظامیان تقسیم کردند.

مقداراین غنائم بحدی بود که نظامیان "ماکولات،شکر،قهوه،ظروف چینی و امثال آنرابرنداشته و برای آن ارزش قائل نمی شدند"آنگاه "شادمانه بزرگی"برگزار شد که در طی آن به جنگاورانی که در میدانگاه رشادت زیادی از خود نشان داده بودند،خلعت و هدایای فراوانی بخشیدند.تعدادی را نیز همچون بخت علی خان فارسی که درمنطقه ایروان در مقابل لشکر حسین پاشا اهمال کاری و قصور داشتند،محاکمه کرده و به قتل رساندند.

پیروزیها و دستاورد های این دوره از جنگ ها ،رقیبان و دشمنان عثمانی از جمله اروپائیان و روس ها را به وجد در آورد و به عکس العمل واداشت.روس ها شادمانه به لواشف فرمانده نیروهای خود در جنوب دستوردادند عده ای از مهندسان نظامی خود را با لباس مبدل و تعدادی توپ به کمک نیروهای ایرانی بفرستند.عثمانیها نیز که قانع شده بودند اوضاع در ایران کمی متحول شده و روبه ثبات و بهبودی است ، از درسازش و مصالحه برآمدند.

اردوگاه نظامی ارتش ایران در عصر نادرشاه غالباً حدود 6 تا 7 کیلومتر جای را اشغال می نمود.بقیه نفرات ارتش هم در اطراف اردوگاه خیمه می افراشتند.اصل نقشه متعلق به بازن طبیب نادر بود

آنها احمد پاشا والی بغداد را مامور عقد معاهده صلح با ایرانی ها نمودند و پذیرفتند که ایروان را به ایران تسلیم کنند و در عوض قارص را در تصرف خود داشته باشند.بدین ترتیب در سال 1148 ه صلح سابق بین ایران وعثمانی از طرف باب عالی تصویب و بسیاری از ولایات و شهرهای غربی و شمال غربی را به ایران بازگرداند.

نشستن نادر تخت پادشاهی

نادر اینک سردار بزرگ،ناجی و فاتحی محسوب می گشت که دو دشمن بزرگ یعنی افغان ها و عثمانیها را به زانو در آورده و سایه نهب و غارت آنها را از سرزمین ایران برچیده بود.بهمین دلیل این فاتح نظامی اوضاع را برای مانورهای سیاسی و قبضه کردن کامل قدرت نیز بسیار مساعد یافت.

پس در هشتم رمضان 1148 ه در دشت مغان اردو زد و نمایندگان بسیاری از سراسر ایران به آنجا فراخواند تا تکلیف حکومت و سلطنت را معین و یکسره کنند.دراین اجتماع بزرگ که 20 هزار نفر از رجال ،اعیان،خان ها،سرطایفه ها و... به همراه 80 هزار خدمه خود شرکت کرده بودند.که در 12 هزار ساختمان موقت جای داده شدند.دربین این اشخاص 54 خان بزرگ نقش رهبری و تعیین کننده ای داشتند.جشن بزرگی در نوروز همین سال برپاگردید که طی آن نادر با پیشنهاد چند شرط پادشاهی ایران را پذیرفت و سپس در روز پنج شنبه 25 شوال 1148 ه تاجگذاری نمود.

پنج شرط نادر عبارت بودند از :

1- ایرانیان باید از عقاید و تعصبات گذشته خود نسبت به سنی ها دست بردارند و اهل سنت و جماعت هم باید مذهب شعیه را مانند مذاهب چهار گانه قبول کرده و آنرا مذهب پنجم بشناسند.

2- شیعیان باید در مکه رکنی خاص داشته باشند و ایرانیان بتوانند در آنجا به آئین جعفری نماز بگذارند.

3- همه ساله از طرف ایران امیرالخاص معین شود و از راه شامات به حجاز برود و دولت عثمانی باید او را مثل دیگرامیران حجاج به رسمیت بشناسد.

4- همه اسیران جنگی و غیرجنگی بین ایران و عثمانی مبادله شوند و خرید وفروش آنها موقوف گردد.

5- سفرای دولتین ایران و عثمانی از دو جانب معین شوند و در پایتخت یکدیگر به فیصله امور مورد اختلاف بپردازند.

بخش اول/سرگذشت آخرین فاتح شرق از ظهور تا سقوط

بخش دوم / جنگ نخست نادر با عثمانیها

ادامه دارد ...

ارسال نظر برای این مطلب

عنوان	پاسخ	بازدید	توسط
آشنایی با جنگنده رهگیر پرقدرت روسیه mig 31 فاکس هوند !	1	3842	dalahoo4631
مقاله ای جامع و تحلیلی در مورد نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران IRIAF !	4	8368	dalahoo4631
آشنایی با جنگنده ضربتی کارآمد سوخو 39 (su 39) !	5	5213	dalahoo4631
آشنایی کامل با جنگنده Su-35 (سوپر فلانکر) خطرناک ترین و بی رحم ترین جنگنده دنیا !	3	13145	dalahoo4631
آشنایی با جنگنده اف 15 ایگل (عقاب آمریکایی) !	0	7388	admin
تهاجم آردنن ؛ آخرین فرصت هیتلر برای جلوگیری از پیشروی متفقین	0	5025	admin
گالری تصاویر سلاح سرد / شمشیر ، خنجر ، تبر	0	6065	admin
معرفی تانک میدان نبرد آمریکا / تانک ام 1 آبرامز (M1 Abrams)	0	4484	admin
معرفی سلاح محبوب قشقایی ها / اسلحه برنو (vz. 24)	0	6543	admin
معرفی سلاح Ak 47 (کلاشینکف) / هولناک ترین سلاح کشتار جمعی در تاریخ	0	17444	admin