بخش اول/سرگذشت آخرین فاتح شرق از ظهور تا سقوط

          عادل خوجه 
            بازدید : 9961
          پنجشنبه 07 آبان 1394
           نظرات (0)
        

مقدمه

افشاریان، نام دودمانی ایرانی (۱۱۶۳-۱۱۴۸ قمری و ۱۷۹۶-۱۷۳۶ میلادی) و اعضای یک سلسله ترک‌تباربودند که بر ایران فرمانروایی کردند. بنیان‌گذار این دودمان نادرشاه افشار بود،نادرشاه از ایل افشار بود، دسته‌ای از ترک‌های اوغوز که در اوایل دوره صفوی برای نگاهبانی از مرزهای ایران در برابر هجوم ازبک‌ها از آذربایجان (در شمال غرب ایران و شرق ترکیه کنونی)، به خراسان کوچانده شدند.

نادرشاه افشار در سال ۱۰۶۶ خورشیدی در ایل افشار در درگز در شمال خراسان به دنیا آمد. این ایل به دو شعبه بزرگ تقسیم می‌شد: یکی قاسملو و دیگری ارخلو؛ نادر شاه افشار از شعبه اخیر بود. طایفه ارخلو را شاه اسماعیل از آذربایجان به خراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحی ابیورد و درگز و باخرز تا حدود مرو جای داد؛ تا در برابر ازبکان و ترکمانان مهاجم سدی باشند.

سقوط اصفهان

پس ازاینکه افغان ها اصفهان را اشغال کردند و محمود افغان بر تخت سلطنت ایران نشست،چند وقتی نگذشته بود که اختلافات بین افغان ها شدت گرفت و در نهایت منجر به قتل محمود توسط اشرف افغان گردید.طهماسب دوم نیز که بعد از فرار از اصفهان در پی بسیج قوا بر آمده بود،در مازندران و استرآباد (گرگان فعلی) توانست فتحلی خان قاجار (جد آقا محمد خان) را برای کمک به نیروهای محاصره شده در پایتخت صفویان اعزام کند،فتحعلی خان به همراه 2 هزار سپاه سواره که ترکیبی از جنگاوران قاجار،اهالی استراباد و گروهی از ترکمنان بود به سوی اصفهان آمد.

این سپاه بدنبال نبردی سخت که از بامداد تا شامگاه به طول انجامید،قادرگردید هزار نظامی افغانی را هلاک نماید و به درون پایتخت نفوذ کند.اما هنوز مدتی از اقامت فتحعلی خان نزد سلطان صفوی نگذشته بود که به سخن چینی از وی پرداختند و شایعه نمودند «زنبورک و پرچم در جلو انداخته ، عملکرد شاهانه در پیش گرفته و قصد سلطنت کردن دارد» با اوج گرفتن این شایعات ، بوی توطئه و مرگ به مشام فتحعلی خان و فرماندهان سپاه او رسید به ناچار در اولین فرصت به سوی استراباد برگشتند.

مدتی زمانی بعد مجدداً خاندان صفوی دست یاری بسوی فتحعلی خان بلند کردند، طهماسب از او خواست اینبار پس از جمع آوری نیرو به استعداد 30 هزار نفر بسوی مشهد حرکت کنند تا آن نواحی را از سلطه محمود سیستانی بازپس گیرند.از قضا در همین شرایط بحرانی نادر قلی به همراه سواران زبده تحت امرش به سپاه شاه طهماسب پیوست،چون خورشید اقبال فتحعلی خان در حال طلوع و درخشیدن دید، در پی توطئه برآمد و او را متهم به خیانت و ارتباط با دشمن نمود.پافشاری بر این اتهامات سرانجام سبب گشت سر از بدن فتحعلی خان جداکنند و جسدش را در همان مشهد در گورستان خواجه ربیع به خاک بسپارند.

نادر شاه

اشرف افغان

در همین زمان در میان وضع بسیار آشفته سیاسی – نظامی ایران، سردار بزرگ بنام نادر قدم به میادین جنگ و سپاهیگری نهاده بود تا افکار عمومی ایران فقر زده،نگران، و تشنه آسایش و آرامش را سیراب نماید. به همین جهت پیروزیها و رشادت های مکرر او روز بروز بر شهرتش افزود و موقتاً در دلهای مردم جای گشود.

نادر قلی متعلق به طایفه دامدار قرخلو از ایل افشار بود این ایل را شاه عباس کبیر در پی سیاست جابه جایی قبایل و ایلات ، برای دفاع از سرحدات شمال شرقی ایران،به سوی ابیورد خراسان کوچاند تا در برابر هجوم ازبکان سدی مسلح و مقاوم ایجاد کند(البته بعداً خود نادر نیز همین سیاست را دنبال کرد).نادر قلی در 18 سالگی به خدمت حاکم ابیورد در آمد و پس از طی کردن مدارج بالای سپاهیگری ، دختر او را هم به همسری گرفت.

آنگاه بعد از مرگ پدرزنش حاکم ابیورد شد.درهمین زمان بود که معیر الممالک فرستاده طهماسب نزد او آمد و تقاضای یاری برای حمله به مشهد و راندن ملک محمود سیستانی را نمود.نادر در راس 5 هزار سواره نظام افشار و کرد عازم این سفر جنگی شد.

در ربیع الاول سال 1139 ه پس از فتح مشهد ، بدنبال قتل فتحعلی خان قاجار،دومین حریف یعنی ملک محمود نیز در صحنه شطرنج سیاسی – نظامی ایران مات گردیدسپس خان های سرکش در سایر نقاط خراسان با قدرت و شدت ادامه یافت.

جنگ مهماندوست و موچه خورت

اولین جنگ با افغان ها که مجدداً تجمع نموده بودند به تاریخ 6 ربیع الاول 1142 ه بین ده ملا و مهماندوست دامغان اتفاق افتاد به نوشته مروی اشرف 20 هزار جنگاور را برای این جنگ آورده بود .پس از آرایش دو سپاه در اولین ساعات بامداد نبرد سختی با صدای توپها ، زنبورک ها،تفنگ ها و ناوکهای ضرب زن لشکریان قزلباش آغاز شد ، بطوریکه در همان چند ساعت اول نتیجه جنگ مشخص شد و افغان های مغلوب را فراری داد.

سپس سواره نظام ارتش صفوی بر توپخانه لشکریان اشرف افغان حمله ور شدند و پس از گذشتن از خطوط مقدم آن ها به اردوگاه سپاه افغان نفوذ کردند و سپاهیان افغان را به ضرب تیر و تفنگ و شمشیر و نیزه بسیار را از نیروهای اشرف افغان را قتل عام نمودند.دشمن که وضع جنگ را به این صورت دید از آخرین مقاومت های جسته و گریخته ش صرف نظر کرد و فرار را بر قرار ترجیح داد.

سواره نظام

در این نبرد 12 هزار افغان و 4 هزار ایرانی به هلاکت رسیدند ، فراری های افغانی به انتقام این شکست ناگاهان به اصفهان حمله ور شدند و اقدام به غارت و سپس آتش زدن بازار شهر اصفهان کردند.

پس از پایان این جنگ و بدست آوردن پیروزی چشمگیر ، این خبر در بسیاری از ولایات ، شهرها و روستاهای ایران شور و شعف آفرید.همه مترصد و در آرزوی بیرون راندن افغان های اشغالگر و ستم پیشه بودند.

سلاح ها عصر افشاریه

استرداد شهرهای ایران توسط روسیه و خلع شاه طهماسب صفوی

قتل اشرف و انهدام افغان ها ، اوضاع قسمتی از ایران را آرام کرد وشرایط را برای یک پیوند سیاسی بین سلطان (طهماسب) و سردار (نادر) مساعد نمود.بویژه آنکه اینک در بین درباریان و ارتش هرکدام در حیطه قدرت و اعتبار خود،طرفداران زیادی یافته بودند.بنابراین قبل از هر نوع برخورد ، مصالحه سیاسی بین آن ها ضروری و لازم می نمود.به همین جهت طهماسب خواهر خود رضیه خانم را به عقد نادر در آورد و خواهر دیگرش سلطان بیگم را نیز به عنوان اولین همسر فرزند نادر یعنی رضا قلی میرزا، به او سپرد.

بدین وسیله خطر کودتا در ارتش و قدرت گرفتن نادر قلی میرزا منتفی گردید و شرایط مطلوبی برای سازش و سپس توجه به سایر دشمنان بوجود آورد.ابتدا نادر و ارتش تحت فرماندهی او،نگاهی به شمال ایران انداختند.

آنها از دولت روسیه درخواست کردند سواحل جنوبی اشغال شده دریای خزر را به ایران پس بدند.بعد از چند اقدام دیپلماتیک در سال 1145 ه نمایندگان ایران و روسیه در رشت معاده ای منعقد کردند که به موجب آن روس ها تمام اراضی ایران در جنوب شهر سالیان و نهرکورا را باز پس دادند ولی تخلیه دربند و باکو را موکول به زمانی نموند که ایرانیها ایروان و قفقاز را از عثمانی ها پس بگیرند و راه برتری آنها را به سوی سواحل دریای خزر ببندند .

این دو منطقه هم در سال 1147 ه پس از آنکه نادر شماخی و داغستان را گشود، براساس معاهده دیگری در اختیار ایران قرار گرفت.

پس از این موفقیت ها ، درست در زمانیکه نادر در خراسان مشغول دفع بقایای افاغنه بود،شاه طهماسب به همراه 18 هزار نفر سپاهی از اصفهان به تبریز رفت و در نزدیکی ایروان شکست سختی به عثمانیها وارد کرد و پیمان متارکه جنگ با آن ها را نقض نمود.

عثمانیها برای منصرف کردن طهماسب از اقدامات بعدی اش ، علی پاشا سرفرماندهی نواحی ایروان و احمد پاشا حاکم بغداد را به همراه سپاهی بزرگ به سوی عراق عجم (مناطق غربی ایران) فرستاندند تا آن نواحی را تصرف کنند.

طهماسب و سپاه او با شتاب خود را به همدان رساندند و در مقابل سپاه عثمانی قرار گرفتند.ولی بعلت

کمبود آذوقه سربازان و علوفه چهار پایان سپاه، از ارتش 160 هزار نفری عثمانی شکست خورد به طوریکه توپخانه سنگین و یگانهای زنبورکچی او کاملاً بی اثر ماندند.

احمد پاشا کرمانشاه و همدان را گرفت و علی پاشا نیز مراغه و تبریز را فتح نمود.طهماسب پریشان و درمانده به همراه سپاهیان شکست خورده اش به اصفهان گریخت.پس از گذشت چند ماه قرار صلحی بین آن ها منعقد گشت که به موجب آن طهماسب حاضر شد در مقابل حفظ تبریز ،اردلان،لرستان،همدان و کرمانشاه ، ولایات آن سوی رود ارس یعنی گنجه،تفلیس،ایروان،نخجوان و داغستان را به عثمانی ها واگذار کند.

نادر که با شنیدن این اخبار در هرات شدیداً برآشفته شده بود،سفیرانی چند به استانبول و بغداد روانه نمود و خواهان استرداد شهرهایی شد که طبق معاهده اخیر به عثمانی ها واگذار شده بود.

سپس پیامی به اصفهان نزد طهماسب فرستاد و از انعقاد عهدنامه و عدم توجه به اسرای نظامی ایران در نزد عثمانیها ،اظهار ناخشنودی کرد.وی بعد از آن سرداران ارتش صفوی مستقر در اصفهان را قانع کرد تا زمینه خلع شاه طهماسب را به تاریخ 5 ربیع الاول 1145 به اجرا بگذارند.

پس از خلع طهماسب ،فرزند شیر خوار او به نام شاه عباس سوم را به پادشاهی برگزید و خود نایب السلطنگی شاه عباس سوم را بر عهده گرفت.از این تاریخ آفتاب حاکمیت خاندان صفوی غروب نمود.

فهرست بندی تاپیک

قدرت گیری نادر

جنگ مهماندوست وموچه خورت

استرداد شهرهای ایران توسط روسیه و خلع شاه طهماسب صفوی

جنگ نخست نادر با عثمانیها

دوره دوم جنگ های ایران و عثمانی و فتح گنجه

نشستن نادر برتخت پادشاهی

فتح قندهار

فتح هند و جنگ کرنال

غنایم جنگ هند

بازگشت به ایران

حمله به داغستان و سرکوب لزگیها

سان بزرگ و جنگ با عثمانیها

تلاش نادر برای ایجاد نیروی دریائی ارتش ایران

مرگ نادرشاه

جانشینان نادر

نظام اجتماعی و سازمان رزم ارتش ایران در عصر افشاریه

نادر و فرماندهی کل قوا

منبع : لینک فایل pdf

ادامه دارد ...

گردآوری و تنظیم عادل خدرخوجه

کپی این مطلب بدون ذکر نام نویسنده شرعا و عرفا حرام می باشد

برچسب ها تاریخ , نادرشاه ,

ارسال نظر برای این مطلب

عنوان	پاسخ	بازدید	توسط
آشنایی با جنگنده رهگیر پرقدرت روسیه mig 31 فاکس هوند !	1	3583	dalahoo4631
مقاله ای جامع و تحلیلی در مورد نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران IRIAF !	4	7720	dalahoo4631
آشنایی با جنگنده ضربتی کارآمد سوخو 39 (su 39) !	5	4868	dalahoo4631
آشنایی کامل با جنگنده Su-35 (سوپر فلانکر) خطرناک ترین و بی رحم ترین جنگنده دنیا !	3	12600	dalahoo4631
آشنایی با جنگنده اف 15 ایگل (عقاب آمریکایی) !	0	7257	admin
تهاجم آردنن ؛ آخرین فرصت هیتلر برای جلوگیری از پیشروی متفقین	0	4882	admin
گالری تصاویر سلاح سرد / شمشیر ، خنجر ، تبر	0	5914	admin
معرفی تانک میدان نبرد آمریکا / تانک ام 1 آبرامز (M1 Abrams)	0	4324	admin
معرفی سلاح محبوب قشقایی ها / اسلحه برنو (vz. 24)	0	6294	admin
معرفی سلاح Ak 47 (کلاشینکف) / هولناک ترین سلاح کشتار جمعی در تاریخ	0	17071	admin