میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

کارل گوستاو که با نام بازوکای گوستاو و یا M2CG نیز شناخته می شود؛ یک سلاح ضد تانک قابل حمل و بدون لگد 84 م.م. می باشد که توسط شرکت Saab Bofors Dynamics سوئد (صنایع ضد زره Bofors  سابق) در حدود 65 سال قبل ساخته شده است. در حالی که سلاح های مشابه ساخت آن زمان، عموماً از رده خارج شده اند، ولی کارل گوستاو همچنان به صورت گسترده استفاده می شود.

کارل گوستاو در کشور سازنده، به صورت رسمی با نام Grg m/48 (نارنجک انداز مدل 48) نامیده می شود. نیروهای بریتانیایی معمولاً آن را Charlie G نامیده و کانادایی ها از آن با عنوان 84 یا Carl G نام می برند. در ارتش آمریکا، کارل گوستاو با نام سلاح ضد زره، ضد نفر، مولتی رول (M3 MAAWS) شناخته می شود ولی عموماً نیروهای آمریکایی از آن با عنوان Gustaf یا Goose یا Carl Johnson نیز نام می برند. در استرالیا نیز به صورت نامأنوسی از کلمه Charlie Gusto یاCharlie Gutsache (به معنی دل درد) جهت نامگذاری کارل گوستاو استفاده می شود.

تاریخچه

طراحان نظامی در سوئد آزمایشات مربوط به سلاح های ضدتانک بدون لگد را از اوایل دهه 1940 شروع کردند. اولین طرح آن ها یک سلاح دوش پرتاب تک تیر (single shot) بود که پرتابه 20 م.م را پرتاب می کرد. این طرح در سال 1942 با نام m/42 در ارتش سوئد بکارگیری شد ولی به دلیل کالیبر کم پرتابه، به سختی می توانست روی تانک های جدیدی که در جنگ جهانی دوم وارد شده بودند اثر بگذارد. در اوایل دهه 1940، طراحان سوئدی مهمات ضد تانک شدیدالانفجار از نوع خرج گود را در این سلاح کاربردی کردند و در سال 1946، اولین پیش نمونه این سلاح با مهمات کالیبر بالا و بدون لگد که قادر به شلیک نارنجک های از نوع ضدتانک شدیدالانفجار (HEAT) بود تولید شد.

تصاویر کارل گوستاو نوع M21، نوع M39 و نوع M42 (از راست به چپ)

کارل گوستاو توسط Hugo Abramson و Harald Jentzen در اداره اسلحه سازی سلطنتی سوئد توسعه داده شده و در کارخانه اسلحه سازی کارل گوستاو به تولید رسید. این سلاح برای اولین بار در سال 1948 و به عنوان نارنجک انداز 84 م.م. به نیروهای سوئدی معرفی شد و نقشی مشابه سلاح ضد تانک بازوکای ارتش آمریکا، PIAT بریتانیا و Panzerschreck آلمان داشت. اما برخلاف این سلاح ها که از نوع fin-stabilized بودند، کارل گوستاو از لوله های خان دار جهت پایدار کردن چرخش گلوله ها (spin-stabilized)  استفاده می کرد.

خیلی زود این سلاح دوش پرتاب تک تیر، به صورت نارنجک انداز 84 م.م (m/48Carl-Gustaf) یا نارنجک انداز کالیبر 84 م.م. مدل 1984 تکامل یافت. این سلاح ساده و موثر، توجهات زیادی را به خود جلب کرد و توسط تعداد زیادی از نیروهای نظامی در سرتاسر دنیا به کارگیری شد. به جز سوئد، کشورهای دیگری نظیر استرالیا، اتریش، بلژیک، کانادا، آلمان، آمریکا و تعداد زیادی از کشورهای دیگر کارل گوستاو را در نیروهای نظامی خود به کار برده اند. تولید اولیه این سلاح در کارخانجات FFV صورت پذیرفت و سپس به کارخانجات SAAB-Bofors Dynamics AB انتقال یافت. در حال حاضر نیز هم کارل گوستاو M3 و هم مهمات 84 م.م. در این شرکت تولید می شوند. آلیاژهای مربوط به مهمات کارل گوستاو نیز در چندین کشور تولید می شود که بلژیک و هندوستان از جمله این کشورها هستند.

کارل گوستاو نوع M2 (دو تصویر سمت راست) و کارل گوستاو نوع M3 (تصویر سمت چپ)

کارل گوستاو به کشورهای زیادی در دنیا فروخته شد و به یکی از سلاح های ضد تانک سطح بالا و اصلی در بسیاری از ارتش های اروپای غربی تبدیل شد. نسخه ارتقا یافته (M2) در سال 1964 معرفی شد و به سرعت جای نسخه قبلی را گرفت. در نسخه M3 فعلی که در سال 1991 معرفی شده، در قسمت خان از آستر فولادی استفاده شده و در لایه بیرونی تر با فیبرهای کربن تقویت شده است. همچنین قسمت های فولادی خارجی با آلیاژ های آلومینیوم یا پلاستیک جایگزین شده که وزن اسلحه در حالت خالی را به صورت قابل توجهی از 16.35 کیلوگرم به 10 کیلوگرم کاهش داده است.

 این سلاح در سال های اخیر، در نیروهای مختلفی به کار رفته است. نیروی مخصوص هوابرد بریتانیا، نیروهای ویژه آمریکا و تکاوران ارتش آمریکا از نسخه M3 این سلاح به عنوان سنگرشکن و ضد خودرو استفاده می کنند. این در حالی است که ارتش آلمان همچنان از نسخه M2 کارل گوستاو جهت نورافشانی منطقه نبرد (battlefield illumination) استفاده می کند. بسیاری از ارتش های دیگر نیز از این سلاح به عنوان ضد زره بویژه علیه تانک های دهه 50 و 60 و سایر خودروها استفاده می کنند.

کارل گوستاو در مأموریت های متعدد توسط پیاده نظام پرنسس پاتریشیا کانادا علیه استحکامات دفاعی طالبان در افغانستان استفاده شده است. این نیروها جدید جهت شلیک در شب، سامانه ای جدید را در کارل گوستاو توسعه دادند. در این سامانه، یک هدفیاب به همراه دوربین دید درشب به کار رفته و مهمات ردیاب جهت علامت گذاری اهداف توسط کاربر کارل گوستاو استفاده می شود.

همچنین لانچرهای کارل گوستاو در جنگ های داخلی لیبی در سال 2011 توسط شبه نظامیان لیبیایی مورد استفاده قرار گرفته است. این سلاح ها توسط فراریان ارتش به شبه نظامیان رسانده شده بودند.

آمورش نیروهای آمریکایی جهت بکارگیری کارل گوستاو در بصره، عراق، می 2009، مدل ژاپنی کارل گوستاو با نام Howa 84RR، فوریه 2004

استفاده نیروهای کانادایی از کارل گوستاو M3، آموزش نیروهای آمریکایی برای بکارگیری کارل گوستاو در کمپ Sheejan، عراق، آگوست 2007

در نوامبر 2011، ارتش آمریکا نسخه M3 کارل گوستاو را جهت بکارگیری توسط واحدهای فعال در افغانستان سفارش داد. چرا که سربازان این واحد ها توسط RPG از فاصله 900 متری مورد هدف قرار می گرفتند در حالی که سلاح های سبک آن ها قابلیت درگیری از فاصله 500 تا 600 متری را داشت.

در اواخر سال 2012، ارتش آمریکا 58 عدد کارل گوستاو M3 را به همراه 1500 گلوله به واحد های فعال در افغانستان جهت نابودی اهداف تا فواصل 1000 متری تحویل داد. این به این دلیل بود که RPG و مسلسل های مورد استفاده قادر به هدف قرار دادن اهداف تا فاصله 900 متری بودند ولی سلاح های موجود مانند سامانه های MK153 SMAW، M136 AT-4، M72 LAW و M141 Bunker Defeat Munition برد موثری در حدود 500 متر داشتند.

استفاده  نیروهای آمریکایی از کارل گوستاو در افغانستان در منطقه ای در استان هلمند، افغانستان، 16 فوریه 2013

در 28 مارس 2013، فرماندهی عملیات ویژه نیروهای آمریکایی (USSOCOM) فراخوانی را جهت طراحی کیت کاهش 1.3 تا 2.2 کیلوگرمی وزن و 7.5 سانتیمتری طول کارل گوستاو بدون تغییر ویژگی های اصلی نظیر مرکز ثقل و میزان استحکام اعلام کرد. این در حالی بود که Saab پیش از این نسخه کاهش وزن یافته را که وزنی در حدود 11 کیلو گرم داشت تولید کرده بود. طول این نسخه نیز 5 سانتی متر کوتاه تر بود. تست شلیک این سلاح هیچ گونه تغییری را در کارایی و میزان لگد نشان نداد و حتی عمر لوله ها نیز تقریباً مشابه بود. طبق برنامه قرار بود تست های بیش تر در این زمینه در سال 2014 صورت بگیرد. Saab همچنین نوعی گلوله انفجاری جدیدی را توسعه داده که در هنگام استفاده از سیسم کنترل آتش، برد آتش مستقیمی در حدود 1500 متر دارد.

نوع M3 کارل گوستاو، (M3 MAAWS) قادر به شلیک مهمات زیر می باشد:

گلوله های دو منظوره شدیدالانفجار (HEDP)

گلوله های ضد تانک شدیدالانفجار (HEAT)

گلوله های شدیدالانفجار (HE)

گلوله های دودزا

گلوله های نورافشان

گلوله های پرتابه ای (مهمات دفاع نقطه ای=ADM)

انواع مهمات مورد استفاده در کارل گوستاو

وضعیت فعلی

استفاده از سامانه آتش بدون لگد، به کارل گوستاو امکان استفاده از مهمات با قدرت پیشرانش بیش تر را داده به گونه ای که سرعت شلیک گلوله آن را به 290 متر بر ثانیه رسانده است. این عدد در Panzerschreck و بازوکا 105 متر بر ثانیه و PIAT  حدود 75 متر بر ثانیه می باشد. نتیجه این فرآیند، دقت بسیار بالا در فواصل دورتر می باشد. کارل گوستاو می تواند جهت هدف قرار دادن اهداف ساکن در فاصله 700 متری مورد استفاده قرار بگیرد ولی سرعت نسبتاً کم پرتابه، توانایی هدف قرار دادن اهداف متحرک را در حدود 400 متری و کم تر محدود کرده است.

درمقایسه کارل گوستاو با سلاح AT-4 که بوسیله Saab توسعه داده شده، AT-4 سبک تر بوده و ارزان تر نیز می باشد ولی این سلاح از فایبرگلاس تقویت شده ساخته شده در حالی که کارل گوستاو نوع M3 با لوله هایی از فیبر کربن ساخته شده و قابلیت خشاب گذاری را نیز دارد. بکارگیری M3 22 پوندی راحت تر از FGM-148 Javelin پنجاه پوندی به همراه لانچر و موشک های آن بوده و در مقایسه با سامانه Mortar نیز سریع تر می باشد. همچنین قیمت کارل گوستاو نیز نسب به Javelin ارزان تر می باشد.

سامانه AT4 (دو تصویر سمت راست)، PIAT بریتانیایی در سمت چپ

بازوکای آمریکایی، AT4 و سامانه Mortar

سامانه Mortar در عراق، سامانه FGM-148 Javelin (دو تصویر وسط) و Panzerschreck آلمان

 در گردهمایی انجمن ارتش آمریکا در سال 2014، Saab نسخه جدیدی از کارل گوستاو با نام M4 را به نمایش گذاشت. در مقایسه با نسخه M3 نسخه M4 حدود 3.4 کیلوگرم سبک تر بوده و 6.6 کیلوگرم وزن دارد. همچنین طول آن نیز کوتاه تر بوده و 95 سانتی متر می باشد. کاهش طول در این سلاح به علت نیاز به استفاده از این سلاح در مناطق  شهری صورت گرفته است. کاهش وزن نیز به سبب استفاده از مواد سبک تر نظیر فیبرهای کربن با آسترهای تیتانیومی به دست آمده است. سایر ویژگی های جدید شامل نصب جایگاه نشانه روی Red Dot، ضامن امن جهت حمل در حالت پر، بالشتک (shoulder rest) قابل تنظیم، نصب دسته جلویی جهت بهبود وضعیت ارگونومی، شمارنده گلوله جهت بررسی تعداد گلوله های شلیک شده (تا رسیدن به عمر 1000 گلوله لوله سلاح)، تعبیه ریل پیکاتینی جهت نصب دسته ها و جایگاه های نشانه روی و سیستم مدیریت شلیک جهت بهره گیری از گلوله های هوشمند می باشند.

کارل گوستاو نوع M4، 6.7 کیلوگرم وزن دارد. (3 کیلوگرم سبک تر از نوع M3  و نصف وزن 14.2 کیلوگرمی نوع M2 که هنوز در بسیاری از کشورها مورد استفاده می باشد). این کاهش وزن به دلیل استفاده از لوله های تیتانیومی (که موجب 1.1 کیلوگرم کاهش وزن شده) و فیبرهای کربنی (که موجب 0.8 کیلوگرم کاهش وزن شده) به همراه بازطراحی قسمت ونچوری (کاهش وزن 0.9 گیلوگرمی) حاصل شده است.  در بازطراحی صورت گرفته، سایز نوع M4 نیز کاهش یافته است به گونه ای که طول کلی این سلاح به کم تر از 1 متر می رسد.

شرکت Saab، توسعه انواع جدید کارل گوستاو را به پایان رسانده و قرار است تا سال 2015 سایر مراحل مربوطه را به نیز به پایان برساند. در این صورت تحویل نوع M4کارل گوستاو به کشورهای سفارش دهنده از سال 2016 شروع خواهد شد.

کارل گوستاو نوع M4 در غرفه SAAB در نمایشگاه AUSA 2014

Saab همچنین سامانه دید هوشمندی را برای نسخه M4 طراحی کرده که که به آن امکان شلیک مهمات قابل برنامه ریزی را می دهد. این ویژگی برای آینده طراحی شده و شرکت در حال حاضر به صورت عملیاتی مهمات قابل برنامه ریزی را در اختیار ندارد. پیش بینی می شود تا چند سال آینده این نوع مهمات برای فروش به متقاضیان عرضه شود.

جایگاه نشانه روی فعلی که بر روی مدل M4 کارل گوستاو استفاده شده است از نوع تلسکوپی است که بر روی مدل M3 نیر استفاده شده بود با این تفاوت که قابلیت نصب Red Dot را نیز داشته و بر روی ریل پیکاتینی 1913 آن نیز می توان انواع آلات نشانه روی را نصب نمود.

علاوه بر این Saab برای اولین بار مکانیسم امنیتی را به کارل گوستاو اضافه کرده است. حالت دوگانه امنیتی جهت حمل امن کارل گوستاو در موقعی که پر می باشد در این رابطه طراحی شده است که این ویژگی در نمونه های قبلی وجود نداشت. این ویژگی امکان حمل سریع را در مواقع مورد نیاز می دهد.

در کنار کاهش وزن، کارایی مدل M4 با نصب ریل های پیکاتینی بهبود یافته است که هم در حالت استفاده از دسته جلویی (front grip) و هم درحالت استفاده از بالشتک (shoulder rest) امکان اعمال تنظیمات دلخواه را می دهد. همچنین امکان جابجایی دسته جلویی با یک سامانه کنترل از راه دور نیز وجود دارد که امکان بهره گیری از سیستم نشانه روی هوشمند را فراهم ساخته است.

همچنین شمارنده شلیک که به آخرین نمونه کارل گوستاو اضافه شده، به صورت دقیق میزان مصرف سلاح را نشان داده و زمان باقی مانده سرویس دهی سلاح را نمایش می دهد. ساختار تیتانیومی- کربنی جدید به کار رفته در M4 همان میزان سرویس دهی 1000 بار شلیک را با وجود کاهش وزن نسبت به نمونه فلزی – فایبرگلاسM3 فراهم می سازد.

طبق اعلام مسئولین Saab ، استفاده از مواد جدید در ساخت مدل M4 کارل گوستاو موجب شده هزینه ساخت نسبت به نمونه قبلی افزایش یابد. در نتیجه مسئولین این شرکت تصمیم گرفته اند همزمان با شروع به کار خط تولید نوع M4، خط تولید M3 نیز به فعالیت خود ادامه دهد و تغییر خط تولید به یکباره اتفاق نیافتد.

مدل های مختلف کارل گوستاو در یک تصویر

ساختار

قسمت اصلی سلاح شامل لوله اصلی با قسمت تعدیل کننده لگد که در قسمت انتهای سلاح قرار گرفته به همراه دو دسته که در نزدیکی جلو و جایگاه شانه قرار گرفته اند می باشد. سلاح، مجهز به جایگاه نشانه روی فلزی (Iron sights) بوده ولی به طور معمول هدف گیری توسط سایت نشانه روی اپتیکال با میدان دید 17 درجه ای (300 mrad) صورت می پذیرد. مدرن ترین نسخه این سلاح که به کمپانی های اسلحه سازی سوئد تحویل داده شده، به سامانه نشانه رویAimpoint  سوئدی مجهز شده است. کارل گوستاو در حالت ایستاده، زانوزده، نشسته، درازکش یا نصب شده بر روی دوپایه قابلیت شلیک دارد. همچنین یک دسته با نام قفل ونچوری جهت کنارزدن قسمت انتهایی سلاح جهت پرکردن مجدد تعبیه شده است.

گفتنی است سلاح های بدون لگد سری کارل گوستاو، تک تیر، پرشونده از عقب و با لوله های خان دار هستند. در این سلاح مهمات با کالیبر 84 م.م. در قاب های آلومینیومی جاسازی می شوند. قسمت زیرین این قاب ها باز بوده و توسط صفحات پلاستیکی فشرده شده بسته می شود.

چاشنی ها در قسمت کناری پوکه فشنگ ها قرار گرفته اند بنابراین جایگذاری صحیح گلوله ها هنگام پرکردن سلاح ضروری است. به همین جهت لبه پوکه ها شیارهای مخصوصی را در خود دارد. اغلب پرتابه ها سرهای جنگی هستند که با نیروی محرکه ی حاصل از سوختی که در لوله می سوزد پرتاب می شوند. ولی تعدادی از مهماتی که اخیراً توسعه داده شده اند دارای بوسترهای راکتی  می باشند که به محض این به فاصله مطمئنی از شلیک کننده رسیدند، روشن شده و برد موثر را به مقدار قابل توجهی افزایش می دهند. قسمت عقبی لوله در نازل ونچوری قرار گرفته و لولا می شود تا پرکردن سلاح و یا خروج فشنگ های شلیک شده یا عمل نکرده به راحتی صورت بپذیرد.

لوله های کارل گوستاو نوع (M2 m/48) از فولاد ساخته شده اند در حالی که لوله های نوع (M3 m/86) از ورقه های فولادی نازک که در پوششی پلیمری قرار گرفته اند ساخته شده که در نتیجه لانچر M3 بسیار سبک تر می باشد. واحد شلیک شامل دسته پیستول به همراه ماشه و ضامن دستی می باشد که از طریق لوله ای به واحد احتراق که در قست عقبی و زیرین سمت راست سلاح قرار گرفته متصل می شود. در زیر لوله، بالشتک شانه، دوپایه قابل تنظیم و دسته جلویی پشتیبان قرار دارد.

توپ های بدون لگد کارل گوستاو به جایگاه های نشانه روی تاشو مجهز شده اند که در سمت چپ سلاح قرار گرفته ولی معمولاً عرضه این سلاح ها با سایت نشانه روی تلسکوپیک با درشت نمایی 2 تا 3 برابر صورت می گیرد که دارای سامانه مسافت یاب نیز بوده و به تناسب دما و وضعیت باد قابل تنظیم می باشد.

این سلاح به طور معمول توسط دو نفر خدمه مورد استفاده قرار می گیرد. یک نفر برای حمل و شلیک و نفر دیگر برای حمل مهمات و خشاب گذاری.

ویژگی ها

کالیبر:84 م.م.

خدمه: 2 نفر (حداقل 1 نفر)

وزن:  نوع M2 در حدود 14.2 کیلوگرم، نوع M3 در حدود 8.5 کیلوگرم و نوع M4 در حدود 7 کیلوگرم

طول: نوع M2 حدود 1.13 متر، نوع M3 حدود 1.07 متر و نوع M4 حدود 1 متر

ته لوله: لولایی

نواخت تیر: 6 گلوله در دقیقه

جایگاه نشانه روی: سایت نشانه روی فلزی، سایت نشانه روی اپتیکال، مسافت یاب لیزری،  سامانه افزایش وضوح تصویر

مهمات

ارتقاء مهمات کارل گوستاو به صورت ادامه دار در حال انجام است. از آنجایی که به مرور گلوله های ضد تانک شدیدالانفجار (HEAT) قادر به تأثیر بر روی زره های تانک های جدید نمی باشند؛ کارل گوستاو به مهمات جدیدی از نوع سنگرشکن (گلوله های دو منظوره شدیدالانفجار= HEDP) نیز مجهز شده است. علاوه بر این، گلوله های ضد تانک شدیدالانفجار بهینه سازی شده (HEAD) ، گلوله های شدیدالانفجار (HE)، گلوله های دودزا و نورافشان نیز در این سلاح قابل استفاده هستند. در مورد گلوله های نورافشان، برای اثرگذاری بیش تر، این گلوله ها باید در زاویه بالا شکلیک شوند که این موضوع به سبب انفجاری که در عقب سلاح رخ می دهد موجب بروز خطر سوختگی برای بکارگیرنده سلاح می شود. به همین دلیل بسیاری از ارتش ها گلوله های نورافشان را از رده خارج کرده اند.

مهمات نیز معمولاً در محفظه های پلاستیکی مخصوصی حمل می شوند که هر کدام دو نوع مهمات را در خود جای می دهند. مدرن ترین گلوله های HEAT (گلوله های ضد تانک شدیدالانفجار) در کارل گوستاو به کارگیری می شوند. این گلوله ها دارای سرجنگی تکی یا خرج گود چندتایی هستند و همچنین مجهز به بوستر راکتی جهت تقویت برد بوده و قابلیت نفوذ در عمق 500 م.م. زره های دارای زره واکنشگر انفجاری را دارا می باشند.

انواه گلوله های ضد زره، ضد استحکامات و ضد نفر مورد استفاده در کارل گوستاو

ساختار سرهای جنگی ضدتانک شدیدالانفجار (HEAT)

در حال حاضر 11 نوع مهمات متفاوت جهت از مهمات جهت بکارگیری در کارل گوستاو وجود دارد که انعطاف عملیاتی بالایی را فراهم نموده است. مهمات هوشمند و قابل برنامه ریزی، نوع دیگری از مهمات هستند که در آینده وارد بازار خواهند شد. مسئولین SAAB اعلام کرده اند این شرکت در حال طراحی نوعی از مهمات برای نوع M4 کارل گوستاو از نوع موشک های فوق سبک می باشند. این موشک ها از قابلیت قفل روی هدف قبل از شلیک برخوردار بوده و چندین حالت حمله را دارا می باشند. برد این موشک ها بین 1500 تا 200 متر بوده که حدود 2 برابر نمونه های فعلی مهمات کارل گوستاو می باشد.

در شکل زیر به ویژگی های کارل گوستاو اشاره شده است.

در فیلم های زیر ویژگی ها و نحوه عملکرد سامانه کارل گوستاو نمایش داده شده است.

فیلم 1 (بررسی نوع جدید توپ ضد تانک کارل گوستاو ( MAAWS Carl Gustav M4 ) توسط شرکت سازنده (Saab) به همراه نمایش ویژگی ها و نحوه شلیک)

فیلم 2 (بررسی توپ بدون لگد کارل گوستاو M۳ و نمایش فیلم برخورد انواع گلوله به زره پوش ها)

فیلم 3 (بررسی توپ بدون لگد کارل گوستاو نوع M۳، توسط شرکت سازنده (Saab سوئد) به همراه نمایش برخورد گلوله به اهدف زرهی و بررسی میزان نفوذ و تخریب)

فیلم 4 (شلیک توپ بدون لگد کارل گوستاو ۸۴ م.م. با سر جنگی ضدتانک سریع الانفجار از نوع خرج گود.)

فیلم 5 (شلیک کارل گوستاو توسط نیروهای آمرکایی علیه نیروهای طالبان در افغانستان)

فیلم 6 (بررسی توپ بدون لگد کارل گوستاو نوع M۳ در مصاحبه با سربازان به کارگیرنده و نمایش ویژگی ها و شلیک سلاح)

فیلم 7 (بکارگیری کارل گوستاو نوع M۳ توسط نیروهای آمریکایی در افغانستان)

در این مورد در میلیتاری بخوانید:

http://www.military....f-ضد-تانک-سوئد/

منابع:

http://saab.com/land...carl-gustaf-m4/

http://saab.com/land...Carl_Gustaf_M3/

http://world.guns.ru...l-gustaf-e.html

https://en.wikipedia...ecoilless_rifle

http://www.militaryf...mallarms_id=143

https://www.strategy...s/20140910.aspx

http://www.youtube.c...h?v=aUppdwQfcSk

http://www.youtube.c...h?v=HYRdoqF9A70

منبع : 

http://www.military.ir/forums/topic/29483-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84-%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%8C-%D8%AF%D8%B4%D9%85%D9%86-%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B2%D8%B1%D9%87%DB%8C/